داروی ضد افسردگی دولوکستین در کاهش چشمگیر عارضه دردهای عصبی شیمی درمانی بسیار موثر است. مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه روانپزشک و دکتر روان درمانگر در مورد “تاثیر داروی ضدافسردگی دولکستین و سیتالوپرام روی عوارض شیمی درمانی” برای خوانندگان محترم سایت نوشته شده است.

نقش داروی دولکستین در درمان نوروپاتی شیمی درمانی

دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی روانپزشکی بیان می کند که طبق بررسی های انجام شده مشخص شده است که شیمی ‌درمانی، یکی از گزینه های اصلی درمان سرطان است که بر روی میلیون ها نفر از مبتلایان به سرطان انجام می ‌شود. نوروپاتی محیطی القا شده توسط شیمی درمانی از اثرات جانبی رایج شیمی‌درمانی است. بی‌خوابی و گزگز در دست‌ها و پاها از شایع‌ ترین علائم ناشی از عوارض محیطی بعضی از داروهایی که در شیمی درمانی به کار می روند، هستند و در حدود ۲۰ % از موارد می تواند موجب درد مزمن نیز بشود. تقریبا در ۲۰ % از بیماران مبتلا به سرطان که تحت درمان برخی از محصولات شیمی‌درمانی قرار می گیرند، نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی‌درمانی دردناک ایجاد می شود. این دردهای شدید عصبی می‌تواند حتی ماه ‌ها تا سال ‌ها پس از اتمام شیمی‌ درمانی نیز ادامه یابد و به دلیل تاثیر منفی بر عملکرد و کیفیت زندگی، چالش‌ های قابل‌ توجهی را برای بازماندگان سرطان به وجود آورد.
دو داروی ضد افسردگی و ضد اضطرابی به نام داروهای دولوکستین و سیتالوپرام در درمان مشکلات روحی روانی افرادیکه شیمی درمان می شوند و دردهای بدنی دارند، تا حدودی موثر هستند. در حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد بیماران مبتلا به سرطان که نیاز به شیمی درمانی برای کنترل علائمشان دارند، بسته به نوع داروی به کار رفته در درمان سرطان، درد ناشی از شیمی درمانی یا نوروپاتی دردناک می تواند رخ بدهد. درد ناشی از این نوع شیمی درمانی ممکن است تا ماه ها یا حتی سال ها بعد از تکمیل شیمی درمانی تداوم پیدا کند و به خاطر تاثیرات منفی که بر روی عملکرد و کیفیت زندگی فرد دارد، باعث مشکلات و چالش های زیادی برای بیمار مبتلا به سرطان می شود. مدیریت شیمی درمانی اعصاب محیطی کار سختی است و بسیاری از داروهای مختلف با مکانیسم های عمل متفاوت برای کنترل نوروپاتی شیمی درمانی در مقالات مختلفی ارزیابی شده اند.
به گفته ندا فرزانه دکتر درمانگر خانم شواهدی وجود دارد که نشان می دهند مهار کننده های باز جذب دوگانه سروتونین و نوراپی نفرین در درمان دردهای شدید عصبی در افرادیکه تحت شیمی درمانی هستند، موثر هستند. در میان این داروها دولوکستین یک داروی موثر برای درمان نوروپاتی دردناک محیطی (Painful Neuropathy) محسوب می شود. داروی دولکستین نیز توسط سازمان بهداشت غذا و داروی جهانی برای درمان اختلال افسردگی مداوم از سال ۲۰۰۴ به تأیید نهایی رسیده است.

موارد دیگری که داروی دولکستین (Duloxetine) می تواند در درمان آن مؤثر باشد عبارتند از:

بیماری اضطراب منتشر (Generalized Anxiety Disorder)، دردهای منتشر بدنی، نوروپاتی ها ، سندرم خستگی مزمن ( Chronic fatigue syndrome)و فیبرومیالژی (Fibromyalgia).

در مورد این دارو باید گفت که داروی دولکستین از طریق گوارشی جذب می شود و نیازدارد که تا بعد از چند ساعت به حداکثر میزان مؤثر خود در پلاسما برای تأثیر کردن روی علائم فرد برسد.
البته نیم عمر حذف دارو نیز کمتر از یک روز ذکر شده است . داروی دولکستین نیز مانند سایر دارو های ضد افسردگی که مهار با جذب ماده ی سروتونین می کنند، عوارضی دارند که باید حتما تحت نظر روانپزشک برای فرد تجویز شود. همچنین اگر بدون ارزیابی و توصیه روانپزشک بصورت ناگهانی یا خودسرانه قطع بشود می تواند علائم سندرم قطع دارو شده داشته باشد.

در صورتیکه روانپزشک و متخصص سرطان شناسی هر دو برای کنترل علائم فرد صلاح بدانند، مصرف روزانه یک کپسول ۳۰ میلی گرمی دولوکستین برای هفته اول و روزانه دو کپسول ۳۰ میلی گرمی دولوکستین به مدت ۴ هفته می تواند برای درمان دردهای عصبی ناشی از شیمی درمانی موثر واقع شود.

داروی دولوکستین به بهبود احساس مور مور شدن ناشی از شیمی درمانی می تواند کمک کند، البته این ثر بخشی در بین ۵۹ درصد از افرادی که شیمی درمانی می شوند همزمان داروی دولوکستین نیز مصرف می کنند، مشاهده می شود.

نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی (Chemotherapy) یکی از رایج ترین عوارض جانبی برخی داروهای شیمی درمانی است. احساس مور مور شدن که معمولا در انگشت های دست و پاها و دست ها حس می شود، برای بیماران بسیار ناراحت کننده است، اما حدود ۳۰ درصد از افرادی که علایم عصبی دارند، علاوه بر این علایم دچار درد هم می شوند. البته قبلا هیچ راه قبل اعتمادی برای بهبود این دردها وجود نداشته است اما خوشبختانه بررسی های تکمیلی در مورد حیطه سایکوسوماتیک یا روان تنی بین مشکلات روانی شیمی درمانی با عوارض شیمی درمانی انجام شده است تا بتوان کیفیت زندگی (Quality of life) افرادی که شیمی درمانی می شوند را بهبود بخشید.

اما اخیرا تحقیقاتی در این زمینه انجام شده، در این تحقیق ۲۳۱ فرد تحت شیمی درمانی که دچار درد . مورمور شدن می شدند به مدت ۵ هفته از داروی دولوکستین و داروهای دیگر برای رفع درد استفاده کردند. از این افراد خواسته شد هفته به هفته نتایج و تاثیر هر یک از داروها را گزارش کنند. محققان دریافتند که در بین افرادی که دولوکستین مصرف می کردند، ۵۹ درصد آنها بهبود درد گزارش کرده اند، در حالیکه در بین سایر افراد که از داروهایی به غیر ز دولوکستین مصرف کرده اند، این میزان تنها ۳۹ درصد است.
به هرحال دولوکستین برای همه افرادیکه نوروپاتی دردناک دارند موثر نیست، اما داروی دولوکستین به طور همزمان با روان درمانی برای کنترل دردهای عصبی در افراد سرطانی که شیمی درمانی (Chemotherapy) می شوند و از لحاظ روحی روانی نیز احساس ترس از مرگ، ناامنی و اضطراب دارند، گزینه مناسبی می تواند باشد.

محققان معتقدند دولوکستین با اافزایش انتقال دهنده عصبی مختل کننده درد می تواند میزان درد را کاهش دهد. در این تحقیق بیماران در هفته اول میزان ۳۰ میلی گرم از دارو را مصرف می کردند که به تدریج این میزان اافزایش پیدا کرد تا به ۶۰ میلی گرم در روز رسید. محققان در انتهای این تحقیق دریافتند افرادی که به میزان بیشتری دولوکستین مصرف می کردند، گروه اول شرکت کننده، به میزان قابل توجهی شاهد کاهش میزان درد بودند.

اثرات دارو شناختی سیتالوپرام (Citalopram) در درمان افرادی که شیمی درمانی می کنند:

یکی دیگر از داروهای موثر در درمان مشکلات اضطرابی افراد مبتلا به سرطان که نیاز به درمان داروئی دارند، داروی سیتالوپرام است. سیتالوپرام یکی دیگر از داروهای ضد افسردگی است که ازطریق قرص و یا شربت به صورت خوراکی جذب می شود. یکی از نکات قوت داروی سیتالوپرام که مصرف آن در افراد سرطانی می تواند بسیار مهم باشد، این است که جذب داروی سیتالوپرام تحت تأثیر ماده غذایی قرار نمی-گیرد. همین طور غلظت پلاسمای داروی سیتالوپرام حدود ۴ ساعت بعد از مصرف خوراکی دارو شروع شده و اوج سطح پلاسمایی آن حدود۴ تا ۵ ساعت بعد از مصرف خوراکی سیتالوپرام در افراد سالم می باشد.
البته نیمه عمر سیتالوپرام حدود ۳۵ ساعت است اما برای اینکه اثر ضد افسردگی و ضد اضطرابی سیتالوپرام شروع شود، حدود حداقل یک هفته طول می کشد و باید به میزان کافی توسط فرد برای کنترل شدن علائمش تحت درمان قرار بگیرد.

اهمیت تداخلات داروئی در درمان

صدالبته که باید داروی دولوکستین یا سیتالوپرام با داروهای تجویز شده برای شیمی درمان نیز تداخل نداشته باشند و داروهایی که با مصرف سیتالوپرام تداخل دارند را باید پزشک متخصص روانپزشکی بررسی کرده و در بدو تجویز دارو مد نظر قرار بدهد.
متأسفانه وقتی که به بیمار به فرض ذکر می شود که باید تمام داروهایی را که مصرف می کنید را به هر متخصص و پزشکی که برای درمان علائم روانی و چه غیرروانی مراجعه می کنید را بیان کنید، این مسأله راجدی نمی گیرند که این مسئله می تواند موجب بدتر علایم نوروپاتی فرد بشود.

نکته مهم مقاله

ندا فرزانه بورد تخصصی روانپزشکی بیان می کند که براساس سوالات بسیار زیادی که در مورد تداخلات داروئی در افراد سرطانی در ویزیت حضوری یا تلفنی پرسیده می شود باید گفت که توجه به تداخلات داروئی در این افراد بسیار مهم است. نکته بسیار مهم در افرادیکه شیمی درمانی می شوند و نیاز به مصرف داروهای ضد افسردگی (Antidepressant Medication) و یا ضد اضطرابی نیز به طور همزمان دارند این است که حتما باید تام داروهایی که برای درمان فرد پیشنهاد میشود، در انتها مورد تائیداونکولوژیست برسد.