در مورد بهترین نکات درمانی برای بیماری بای پلار یا بیماری دوقطبی نکات کلیدی زیادی وجود دارد. از موارد مهم و تاثیرگذار در روند درمان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی  میتوان به نقش حیاتی و تاثیر گذار اطرافیان فرد مبتلا به اختلال دوقطبی که به اصطلاح ساده تر بیماری دو قطبی، اختلال دو قطبی، افسردگی شیدایی، دو قطبی، بای پلار، دوشخصیتی اطلاق میشود، اشاره کرد که البته مورد آخر به غلط به کار میرود و با بیماری شخصیت مرزی تفاوت فاحشی دارد. اطرافیان فرد مبتلا به اختلال دو قطبی بخصوص خانواده و دوستان بخاطر اینکه تعاملات بین فردی و اجتماعی بیشتری با فرد مبتلا دارند، نقش بیشتری در زندگی فرد دارند.بنابراین مثل سایر بیماریهای روانپزشکی، اطرافیان فرد مبتلا به اختلال دوقطبی  نیز باید از ماهیت بیماری، درمانها و مواردی که موجب بدتر شدن و یا بهتر شدن وضعیت روانی فرد میشوند ، اطلاعات کافی داشته باشند.

این مقاله توسط خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر برای خوانندگان محترم سایت برای افزایش آگاهی اطرافیان افراد مبتلا به بیماری دوقطبی یا بای پلار  (Bipolar Disorder)  در مورد درمان موثر بیماری تهیه شده است.

علل زمینه ای

درمورد علت زمینه­ای بیماری دوقطبی هم­چنان تک علت مشخصی ذکر نشده است. در زمینه­ ی علل زیستی

می توان عدم تعادل در مواد شیمیایی مثل نوراپی­نفرین، دوپامین، سروتونین و هیستامین را نام برد.

تغییرات احتمالی ساختار مغزی در فرد مبتلا به بیماری دو قطبی

در افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی تغییراتی نیز در ساختار مغز رخ می­دهد که می­توان در تصویر برداری­های کاربردی و یا تصویربرداری­هایی که متابولیسم مغزی را نشان می­دهد، این موارد را مشاهده کرد. به­طوری که در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به علت افزایش سطح کورتیزول خون نواحی از آتروفی مغزی و کاهش متابولیسم نیم­کره راست مغز مشاهده می­شود.

آیا بستگان فردی که مبتلا به اختلال دوقطبی است نیز امکان مبتلا بودن به اختلال دوقطبی را دارند؟

بر اساس جدیدترین مطالعات ژنتیکی مشخص شده است که میزان اختلال دو قطبی در بستگان فرد مبتلا به اختلال دوقطبی می­تواند به میزان ۲ تا ۳ برابر بیش­تر باشد. البته عوامل ژنتیکی فقط حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از علل اختلالات خلقی را می­تواند توجیه بکند.

نقش مشکلات دوران کودکی

در مورد نقش وقایع استرس­ زا زندگی می­توان گفت که اگر وقایع پر استرس زندگی در سنین پایین فردی که عوامل ژنتیکی را نیز دارد رخ بدهد، احتمال این­که در آینده مبتلا به اختلال افسردگی ماژور و یا اختلال دو قطبی شود بسیار بالا است.

دکتر ندا فرزانه دارای بورد تخصص روانپزشکی ذکر می کند که اختلال­های دوقطبی جزئی از اختلالات خلقی هستند که از شایع ­ترین اختلالات روان­پزشکی می­باشند.بیماری های دوقطبی (Bipolar Disorder)  یکی از شایعترین بیماری های عاطفی یا خلقی هستند.

از نظر خصوصیات شخصیتی برخلاف باور نادرست عمومی می­توان گفت که هیچ نوع شخصیت و یا خصوصیات شخصیتی واحدی وجود ندارد که فرد را مستعد ابتلا به بیماری افسردگی و یا بیماری دوقطبی بکند. البته در افراد مبتلا به اختلالات دوقطبی می­تواند به­طور همزمان اختلالات شخصیتی نیز وجود داشته باشد که در این­طور موارد روان­درمانی و دارودرمانی می­تواند به طور همزمان برای فرد مفید واقع شود.

دکتر فرزانه متخصص روانپزشکی خانم در ادامه مطلب، یکسری توصیه های طلایی در مورد بیماری دوقطبی ارائه می دهد که عبارتند از:

درمورد اختلال دو قطبی بیشتر بدانید

اهمیت موضوع بخصوص در افراد با اختلال دوقطبی بالاست چون امکان دارد که فرد در مواردی که در دوره شیدایی یا نیمه شیدایی میباشد، بخاطر خلق بالا و حس خوبی که از این خلق بالا دارد، تمایل به مصرف داروی درمان بیماری دو قطبی  نداشته باشد و در صورتیکه داروها را طبق نظر روانپزشک خود مصرف نکند، امکان عود علایم، بدتر شدن سیر بیماری و یا حتی نیاز به بستری بالا میرود. بهترین منابع اطلاعاتی مشاوره با روانپزشک، روانشناس و نیز استفاده از سایتهای علمی معتبر که مطالب علمی و به روز را ارائه میدهند میباشد.

علایم بدتر شدن بیماری دوقطبی را بدانید

البته این مسئله بسیار مهم هست که وجود این علایم به تنهایی به معنی ابتلا به هیچ بیماری روانپزشکی، نیاز به بستری کردن سرخود یا تغییر نوع و میزان داروی درمان بیماری دوقطبی نیست، بلکه هدف از این مقاله این است که در صورت مواجهه با این علایم با روانپزشک فرد مبتلا و با رعایت اصول اخلاق پزشکی و اطلاع به خود فرد ویزیت حضوری یا مجازی نمایید.

مهمترین علایم هشدار برای احتمال عود بیماری دو قطبی عبارتند از:

پرحرفی
بیخوابی
خلق بالا
تحریک پذیری
پرخاشگری
حساس شدن در روابط با اطرافیان
کاهش مفرط اشتها
ولخرجی
انجام کارهای با ریسک بالا
افزایش مفرط میل جنسی
رانندگیهای پر خطر

البته همان طور که ذکر شد، وجود این علائم نشانگر هیچ بیماری اختصاصی نیست و باید حتما حتما بعد از بررسی توسط روانپزشک تشخیص گذاشته شود. مواردی که ذکر میشود در مورد افرادی است که تشخیص قطعی اختلال دوقطبی در آنها قبلا توسط روانپزشک داده شده است. نکته مهم دیگر این است که الزاما این موارد ذکر شده ، در تمامی افراد مبتلا به بیماری دو قطبی در سیر بیماری رخ نمیدهد و این مطالب صرفا برای افزایش اطلاعات اطرافیان میباشد.

در صورتیکه اطلاعی در مورد داروهای برای درمان بیماری دوقطبی فرد ندارید، نظر و پیشنهاد خودسرانه به تغییر میزان دارو یا نوع آن به فرد ندهید!

بسیار مواردی پیش آمده که اطرافیان افراد مبتلا به بیماری دو قطبی مراجعه کرده اند و بیان کرده اند که:

“روانپزشک به یکی از آشنایان ما که این بیماری را دارد، داروی مثلا لیتیم را داده است اما شما داروی مثلا سدیم والپرات را داده اید”
” اگر به جای این دارو ، یک داروی دیگر مصرف کند، بهتر نیست؟”
“به پزشکی که تخصص روانپزشکی ندارد مراجعه کرده ایم و او گفته است که این داروها اعتیاد آورند و عوارض دارند، طب گیاهی برای درمان بهتر نیست؟”

لزومی ندارد که حتما شما هم بیماری دوقطبی داشته باشید تا بتوانید حتما او را درک کنید:

همین که بدون قضاوت کردن به سخنان فرد گوش داده و سعی در ارائه راهکار به او نداشته باشید(مثل سایر بیماریهای روانپزشکی) کفایت میکند.در مواردی که فکر میکنید که قادر به ارائه راهکار مفید و یا علمی به فرد مبتلا به بیماری دوقطبی نیستید، به او پیشنهاد دهید که در اولین فرصت برای گرفتن نظر حرفه ای روانشناس یا روانپزشک ویزیت حضوری یا غیر حضوری شود.

در مواردی که فرد به علت عود بیماری دو قطبی تغییر روحیه میدهد، او را قضاوت نکنید:

یکی از مهم­ترین نکاتی که در درمان افرادی که بیماری­های دوقطبی دارند باید بیان کرد این است که هر فردی که در ابتدا به او گفته می­شود که مبتلا به بیماری و اختلال دوقطبی است؛ ممکن است در ابتدا از شنیدن این تشخیص حالت شوکه شدن، ترس، تعجب و یا اضطراب داشته باشند.

ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان ذکر می کند که در کشور ما واژه­هایی مثل شخصیت دوقطبی، اختلال دوقطبی، اختلال دو شخصیتی یا اختلال شخصیت دوقطبی در بعضی از موارد متأسفانه در میان عوام به­صورت نادرست و معادل به یکدیگر به­کار می­روند. بنابراین می تواند این مسئله  موجب وحشت و یا اضطراب فرد بشود. حال آن­که هر کدام از واژه­های گفته شده تعبیرها و تعریف­های خاص خودشان را دارند که نمی­توان به همین سادگی این واژه­ها را به جای یکدیگر در تمام موارد به­کار برد و تعمیم داد.

به­طور مثال فردی که اختلال دو قطبی دارد، فردی است که مبتلا به بیماری بایپولار (Bipolar) یا اختلال دوقطبی می­باشد. اما فردی که به اصطلاح دو شخصیتی در میان عامه مردم یاد می­شود مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است. اهمیت این نکته در چیست؟

دکتر ندا فرزانه بیان می­کند که اهمیت این مسئله این است که باید با تشخیص روان­پزشکی و براساس ارزیابی­های متعدد در جلسه­های مختلف و با گذشت زمان تشخیص دقیق و درست برای افراد گذاشته شود تا بتوان برای درمان آن­ها گزینه­های دارویی و یا غیردارویی مناسب را لحاظ کرد.

مورد دیگر این است که وقتی که در نهایت بعد از بررسی­های کامل انجام شده اعلام می­شود که شما مبتلا به اختلال دوقطبی یا بیماری بایپولار (Bipolar) هستید، فرد وحشت می­کند چون متأسفانه براساس بعضی از فیلم­ها و یا سریال­ها که در آن­ها نشان داده شده است که افراد مبتلا به بیماری­های بای پولار (Bipolar) یا بیماری اعصاب روان دوقطبی، افراد خطرناک، قاتل و یا افراد آسیب­رسان به خود و جامعه هستند؛ بنابراین در ابتدا به­صورت ناخودآگاه فرد این تصور غلط در ذهنش تداعی می­شود.

حال آن­که فردی که مبتلا به بیماری اعصاب دوقطبی است، می­تواند انواع خفیف تا انواع شدید را تجربه بکند. بنابراین این­که هر فردی که به او اعلام بشود که مبتلا به بیماری اعصاب دوقطبی است، ناامید از درمان بشود و بیان بکند که من دیگر خوب نمی­شوم و یا این­که اصلاً مراجعه به روان­پزشک و یا روان­شناس دیگر چه فایده­ای دارد، به هیچ عنوان روش حل مسئله کارآمد و مناسبی نخواهد بود. البته نکته مهم دیگر این است که به فردی که مبتلا به بیماری دوقطبی تشخیص داده شده است، توضیحات لازم در زمینه علائم بیماری مثل دوره­های شیدایی، نیمه­شیدایی، افسردگی، دوره­های اضطراب و غیره توضیح داده شود. این مسئله می­تواند کمک بکند تا فرد با علائم بیماری خود آشنا شود و بهتر بتواند در مواردی که این بیماری عود می­کند آن را مدیریت بکند.

البته بیماری دوقطبی یکی از بیماری­های اعصاب و روانی است که متأسفانه احتمال عود آن در طول عمر فرد بالا است. بنابراین فردی که مبتلا به اختلال دوقطبی تشخیص داده می­شود، باید حتماً توسط روان­پزشک به او این نکته یادآوری شود که “شما نیاز دارید که در طول عمر خود تحت نظر روان­پزشک و روان­شناس باشی”.

این بدین معنی است که برای کنترل علائم خود از نظر شدت و یا ضعف علائم و نیز کنترل وضعیت عملکرد اجتماعی، خانوادگی، شغلی، جنسی، طول عمر، وضعیت جسمانی و غیره نیاز هست که شما تحت نظر باشید تا درصورتی که علائم بیماری به­صورت علائم فاز شیدایی یا فاز افسردگی بروز کرد بلافاصله توسط روان­پزشک و روان­شناس محترم تشخیص داده شده و داروها توسط روان­پزشک درمان بیماری دوقطبی تجویز بشود. بنابراین،در مواردیکه فرد درخواست صحبت کردن و یا کمک از شما نماید ،بدون اینکه به چشم ترحم آمیز به او بنگرید، او را همراهی کنید.

برای هر فرد مبتلا به اختلال دو قطبی درمانهای داروئی و یا غیر دارویی خاص همان فرد وجود دارد:

در بعضی از موارد نیز که فرد مبتلا به اختلال دوقطبی مزمن و یا عودکننده است، نیاز است که تا پایان عمر داروی اعصاب مصرف بکنند. البته تماماً این موارد باید توسط روان­پزشک بررسی و اعلام گردد. در این موارد فرد باید تحت نظر تیم درمانی روان­پزشکی و روان­شناسی باشد و توصیه­های دارویی و غیردارویی لازم برای کنترل علائم خود را انجام بدهد.

البته خوشبختانه در دنیای امروز که علم روان­پزشکی پیشرفت کرده است، درمان­های غیردارویی زیادی نیز برای کنترل علائم بیماری دوقطبی به­صورت درمان­های کمکی به­صورت مکمل به همراه مصرف درمان­های دارویی داروهای تثبیت کننده خلق نیز وجود دارد. نمونه­ای از این درمان­ها عبارتند از:

درمان­های حل مسئله یا problem solving، ریلکسیشن (Relaxation)، هیپنوتیزم و طب سنتی.

البته تمامی این موارد باید تحت نظر و مدیریت روان­پزشک به فرد انجام گیرد به­طور مثال اگر فردی که مبتلا به بیماری دوقطبی شدید است به­طور خودسرانه داروهای خود را قطع کند و به سمت طب سنتی برود، متأسفانه احتمال این وجود دارد که علائم فرد عود کند و حتی نیاز به بستری در موارد شدید ایجاد شود. بنابراین برای فردی که نیاز دارد که به­صورت طولانی مدت تحت درمان دارویی به­خاطر بیماری دوقطبی باشد، با تشخیص روان­پزشک و تحت نظر ایشان بسیاری از موارد درمان­های غیردارویی مثل مشاوره و روان­درمانی، خانواده درمانی و نیز مراجعه به متخصص تغذیه در زمینه کمک گرفتن از نوع غذاهایی که فرد در زمان بیماری نیاز دارد مصرف کند تا چاق نشود، همین­طور مشورت کردن با متخصص طب سنتی در زمینه این­که چه نوشیدنی­ها و یا دمنوش­های گیاهی به­صورت کمک کننده و برای ریلکس کردن نیاز به درمان دارد نیز می­تواند کمک کننده باشد.

از بیان این جملات به فرد مبتلا جدا پرهیز کنید:

“شنیده ام که یک درمان جدید برای این بیماری آمده که دیگه لازم نیست داروهات رو بیشتر از این بخوری”
یا
” این داروهایی که میخوری رو من شنیدم که عوارض داره و معتاد میشی”
یا
” تا کی میخواهی دارو بخوری و به خودت کمک نکنی”

یا
” برای چی به روانشناس مراجعه میکنی و پول و وقتت رو با شنیدن همان حرفهای تکراری تلف میکنی”

یا
” ای بابا روانپزشک که هردفعه فقط همون داروها رو مینویسه و مراجعه مجدد به او فایده نداره”
و غیره.