داروی فلوکستین یکی از قدیمی ترین و موثرترین داروهای زندگی است. در مصرف داروی فلوکستین نیز نکات مهمی اعم از تداخلات دارویی، طرز مصرف، اشکال دارویی و عوارض آن وجود دارند که باید طبق نظر پزشک متخصص اعصاب و روان تجویز و یا مانیتور شود.

کلیات داروی فلوکستین

در سال ۲۰۱۰، بیش از ۲۴٫۴ میلیون نسخه از داروی فلوکستین ژنریک در ایالات متحده تحویل شد که آن را به سومین داروی ضدافسردگی تجویزی بعد از سرترالین و سیتالوپرام تبدیل می کند. در سال ۲۰۱۱، ۶ میلیون نسخه برای داروی فلوکستین در انگلستان تحویل شد.

تاریخچه فلوکستین

مطالعه ای که نهایتا منجر به کشف داروی فلوکستین شد، در سال ۱۹۷۰ در Eli Lilly and Company با همکاری بریان مولوی و رابرت راتبون آغاز شد. در فوریه سال ۱۹۷۷، Dista Products Company که شعبه ای از Eli Lilly & Company است، یک کاربرد دارویی جدید تحقیقاتی برای داروی فلوکستین در سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) ثبت نمود.
داروی فلوکستین که به نام های تجاری پروزاک و سارافم و غیره فروخته می شود، یک داروی ضدافسردگی از دسته داروهای مهارکننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRI) است. این دارو برای درمان اختلال افسردگی ماژور و اساسی، اختلال وسواسی اجباری (OCD)، پرخوری عصبی و اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی یا سندرم قبل قاعدگی یا ملال قبل قاعدگی استفاده می شود. بر اساس بررسی های علمی انجام شده مشخص شده است که داروی فلوکستین برای درمان اختلال افسردگی شدید و اساسی در نوجوانان و کودکان بالای ۸ سال تایید شده است. همچنین داروی فلوکستین در صورت صلاحدید پزشک برای درمان بیماری زودانزالی یا زود ارضایی نیز استفاده می شود.

فارماکودینامیک داروی فلوکستین

داروی فلوکستین یک مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است و باعث مهار بازجذب نوراپی نفرین و دوپامین در میزان های درمانی نمی شود. با این حال، باعث تاخیر در بازجذب سروتونین شده و منجر به پایداری طولانی تر سروتونین بعد از آزاد شدن می گردد. نشان داده شده دوزهای زیاد در موش های صحرایی باعث القای افزایش معنی دار نوراپی نفرین و دوپامین سیناپسی می شود.

مکانیسم کلی عمل داروی فلوکستین چگونه است؟

به طور کلی و خلاصه، کپسول فلوکستین باعث افزایش سروتونین در مغز می شود.

فارماکوکینتیک کلی داروی فلوکستین

به طور کلی، بالاترین غلظت های پلاسمایی داروی فلوکستین در ۶ تا ۸ ساعت مصرف دارو ایجاد می شوند. اتصال به پروتئین های پلاسما و عمدتا آلبومین، و آلفا۱-گلیکوپروتئین در زمان مصرف فلوکتین بسیار زیاد است. داروی فلوکستین در کبد توسط ایزوآنزیم های سیستم سیتوکروم P450 از جمله CYP2D6 متابولیزه می شود.
حذف بسیار آهسته داروی فلوکستین و متابولیت فعال آن نورفلوکستین از بدن آن را از سایر ضدافسردگی ها متمایز می کند. با گذشت زمان، فلوکستین و نورفلوکستین متابولیسم خود را مهار می کنند و بنابراین نیمه عمر حذفی آن از ۱ تا ۳ روز بعد از دوز اول به ۴ تا ۶ روز بعد از استفاده بلندمدت افزایش می یابد. به همین ترتیب، نیمه عمر نورفلوکستین نیز بعد از مصرف بلندمدت طولانی تر حدود ۱۶ روز است. بنابراین، غلظت داروی فلوکستین و متابولیت فعال آن در خون در چند هفته اول درمان به مرور افزایش می یابد و غلظت پایدار آن ها در خون بعد از چهار هفته به دست می آید. علاوه بر این، غلظت فلوکستین و متابولیت های آن در مغز حداقل در پنج هفته اول درمان افزایش می یابد.

اشکال دارویی فلوکستین چگونه است؟

داروی فلوکستین در ایران به صورت کپسول های ۱۰ و ۲۰ میلی گرمی و شربت موجود است. داروی فلوکستین از راه دهان مصرف می شود.

شایع ترین عوارض جانبی داروی فلوکستین کدامند؟

عوارض جانبی شایع داروی فلوکستین شامل سوءهاضمه، مشکلات خواب، اختلال عملکرد جنسی، کاهش اشتها، خشکی دهان و حساسیت پوستی می باشند. عوارض جانبی جدی دارو فلوکستین شامل سندرم سروتونین، بی قراری، تشنج، افزایش ریسک اقدام به خودکشی در افراد زیر ۲۵ سال می باشند. به طور کلی، احتمال وقوع علایم قطع دارو با فلوکستین کمتر از سایر داروهای ضدافسردگی است، اما همچنان در بسیاری موارد رخ می دهد. دیگر عوارض جانبی کپسول فلوکستین عبارتند از: رویاهای غیر طبیعی در خواب دیدن، انزال غیر طبیعی در مردان، کاهش اشتها، اضطراب، آبی حسی، اسهال، خشکی دهان، مشکلات گوارشی، علایمی مثل آنفولانزا و سرماخوردگی، مشکلات در رابطه جنسی، بیخوابی، کاهش میل جنسی، تهوع، عصبی شدن، ماحساس درد حنجره، مشکلات پوستی، سینوزیت، خواب آلودگی، تعریق، لرزش دست و خمیازه، بیخوابی و بی قراری در تولید واکنش های پوستی به صورت کهیر و خارش است.

آیا مصرف فلوکستین در دوران حاملگی و شیردهی امکان پذیر است؟

مصرف داروی فلوکستین در طول بارداری با افزایش معنی دار نقایص مادرزادی قلب در نوزادان مرتبط است. طبق بررسی های علمی انجام شده مشخص شده است که درمان با داروی فلوکستین را در صورتی می توان در طول شیردهی ادامه داد که این دارو در طول بارداری استفاده شده باشد یا این که سایر ضدافسردگی ها موثر نبوده باشند. البته مکانیسم عمل آن به طور کاملا مشخص نیست، اما برخی این فرضیه را مطرح کرده اند که با فعالیت سروتونین در مغز نیز مرتبط است.
داروی فلوکستین در سال ۱۹۷۲ توسط Eli Lilly and Company کشف و در سال ۱۹۸۶ وارد کاربرد دارویی شد. این دارو در لیست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی قرار دارد. داروی فلوکستین به صورت ژنریک نیز موجود است. در سال ۲۰۱۸، بیست و سویم داروی تجویزی در ایالات متحده با بیش از ۲۵ میلیون نسخه بود.

مهمترین کاربردهای پزشکی داروی فلوکستین کدامند؟

کپسول فلوکستین اغلب برای درمان اختلال افسردگی ماژور یا افسردگی شدید یا اساسی، اختلال وسواس اجباری (OCD)، اختلال استرس بعد از تروما (PTSD)، پرخوری عصبی، اختلال پانیک یا حمله هراس، اختلال دیس فوریک قبل از قاعدگی یا ملال قبل قاعدگی، و تریکوتیلومانیا یا اختلال کندن موی وسواسی استفاده می شود. داروی فلوکستین نیز طبق بعضی از مقاله های علمی به نظر در اختلال اضطراب اجتماعی نیز موثر است.

بیماری افسردگی اساسی یا افسردگی ماژور

کارآیی داروی فلوکستین در درمان حاد و نگهدارنده اختلال افسردگی ماژور در بزرگسالان و همچنین کودکان و نوجوانان ۸ تا ۱۸ سال در بیماران مختلف نیز تعیین شده است. علاوه بر درمان بیماری افسردگی، داروی فلوکستین در پیشگیری از عود افسردگی موثر است. کپسول فلوکستین در درمان بیماری افسردگی افراد سالمند و همچنین اطفال موثر است.

طیف اختلال های وسواسی اجباری

در مورد تاثیر داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین SSRI ها در درمان اختلال وسواسی اجباری (OCD) مشخص شده است که داروی فلوکستین برای درمان اختلال وسواسی اجباری (OCD) متوسط تا شدید، موثر است و بنابراین داروی فلوکستین به همراه درمان غیر داروئی و به طور درمان تکمیلی باید به عنوان درمان خط اول در کودکان همراه با درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده شوند.

اختلال پانیک یا حمله هراس یا حمله هراس

کارآیی داروی فلوکستین در درمان اختلال پانیک یا حمله هراس با یا بدون آگورافوبیا در حدود ۴۲% موارد موثر است.

تاثیر دارو روی اختلال دیس فوریک قبل از قاعدگی یا افسردگی قبل از پریود و قاعدگی در زنان چگونه است؟

داروی فلوکستین برای درمان اختلال دیس فوریک قبل از قاعدگی استفاده می شود. طبق بررسی های علمی انجام شده است که کپسول فلوکستین، رفتار پرخاشگری با شدت کم را در بیماران مبتلا به اختلال پرخاشگری متناوب و اختلال شخصیت مرزی کاهش می دهد. همچنین کپسول فلوکستین، در صورت صلاحدید روانپزشک و پزشک متخصص می تواند خشونت خانگی را در الکلی های دارای سابقه چنین رفتارهایی کاهش می دهد.

تاثیر داروی فلوکستین روی جمعیت های خاص سالمند، کودک و نوجوان چگونه است؟

در کودکان و نوجوانان، داروی فلوکستین به دلیل شواهد علمی، موید کارآیی و تحمل پذیری آن، داروی ضدافسردگی موثری است. در بارداری، داروی فلوکستین توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده یک داروی طبقة C در نظر گرفته می شود. شواهد پشتیبان افزایش احتمال بیماری های مادرزادی یا به اصطلاح مالفورماسیون های ماژور جنین به دلیل مواجهه با فلوکستین محدود هستند، اگرچه سازمان نظارت بر داروها و محصولات مراقبت سلامت (MHRA) انگلستان به پزشکان و بیماران درباره خطر مواجهه با فلوکستین در سه ماهه اول در افزایش اندک احتمال مشکلات مادرزادی قلب در نوزاد هشدار داده است. علاوه بر این، ارتباط بین مصرف فلوکستین در طول سه ماهه اول و افزایش ریسک مالفورماسیون های خفیف جنین در اکثر مطالعه ها مشاهده شده است.
دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان ذکر می کند که در کل، بر اساس بررسی های علمی انجام شده است که زنانی که در طول سه ماهه اول بارداری با کپسول فلوکستین درمان می شوند به نظر افزایش خطر بد شکلی های جدی جنین ندارند.
براساس سازمان جهانی غذا و دارو، نوزادانی که در اواخر بارداری، مادرانشان داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین SSRI دریافت کرده اند، ممکن است افزایش در فشار خون عروق پایدار ریوی در نوزاد داشته باشند. داده های محدودی از این ریسک پشتیبانی می کنند، اما کلا به پزشکان توصیه شده است که کاهش تدریجی داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین SSRI هایی همچون فلوکستین را در طول سه ماهه سوم در نظر بگیرند.

آیا داروی فلوکستین موجب اختلال عملکردی جنسی در مرد و زن می شود؟

اختلال عملکردی جنسی ناشی از فلوکستین از جمله کاهش میل جنسی، عدم توانایی ارگاسم یا ارضای جنسی، خشک شدن واژن در زمان تحریک جنسی، و اختلال عملکردی انزال از برخی از شایع ترین عوارض جانبی درمان با فلوکستین و سایر داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین SSRI ها می باشند. اختلال عملکردی جنسی پایدار علیرغم قطع داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین SSRI ها از جمله فلوکستین رخ می دهد.

آیا قطع ناگهانی داروی داروفلوکستین می تواند موجب عوارض شود؟

نیمه عمر طولانی کپسول فلوکستین باعث می شود که این دارو بعد از قطع درمان به خصوص در مقایسه با ضدافسردگی های دارای نیمه عمر کوتاه تر کمتر باعث ایجاد سندرم قطع دارو شود. اگرچه کاهش تدریجی داروی فلوکستین در میان سایر ضدافسردگی های دارای نیمه عمر کوتاه توصیه می شود.

تاثیر داروی فلوکستین در دوران بارداری چگونه است؟

مصرف داروی فلوکستین در زمان بارداری با میانگین زمان کوتاه تر بارداری (تا سه روز)، افزایش ریسک زایمان زودتر (تا ۵۵%)، و وزن کمتر جنین تولد مرتبط است. افزایش ۳۰ تا ۳۶ درصدی نقایص مادرزادی قلب در بین کودکانی که مادران آن ها در طول بارداری فلوکستین دریافت کرده اند وجود دارد و داروی مصرف فلوکستین در سه ماهه اول با افزایش ۳۸ تا ۶۵ درصدی نقایص دیواره قلب ارتباط داده شده است.

ارتباط بین افکار خودکشی با مصرف کردن یا عدم مصرف داروی فلوکستین چگونه است؟

در سال ۲۰۰۷، سازمان جهانی دارو همه داروهای ضد افسردگی را ملزم به دارا بودن هشدار نمود که محتوای آن می گوید که مصرف داروهای ضدافسردگی ، احتمال خودکشی را در افراد زیر ۲۵ سال افزایش می دهند. این هشدار مبتنی بر بررسی های آماری انجام شده توسط متخصصین روانپزشکی مشخص کرده است که افزایش ۲ برابری افکار خودکشی و اقدام به خودکشی در کودکان و نوجوانان، و افزایش ۱٫۵ برابری گرایش به خودکشی در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال مشاهده می شود. البته احتمال این هست که گرایش به خودکشی در افراد بالای ۲۴ سال در مواردیاندکی کاهش می یابد و به طور معنی داری در گروه سنی ۶۵ سال و بیشتر البته این احتمال خیلی کمتر است. گرایش به خودکشی که شامل افکار خودکشی و رفتار خودکشی، ضرورتا به صورت احتمال صد در صدی خودکشی کامل و موفق نیست و همچنان ممکن است (اگرچه اثبات نشده است) که مصرف داروهای ضدافسردگی در عین افزایش گرایش به خودکشی، در کل مانع خودکشی واقعی می شوند. در بزرگسالان، مصرف فلوکستین باعث تغییر میزان آسیب زدن به خود نشده و باعث کاهش معنی دار افکار خودکشی به میزان ۵۰% می شود.

شایعترین عوارض مسمومیت با داروی فلوکستین کدامند؟

شایع ترین عوارض جانبی مسمومیت با داروی فلوکستین روی اعضاء مختلف بدن عبارتند از:

تاثیرات عوارض مسمومیت با داروی فلوکستین روی دستگاه عصبی:

• اضطراب
• عصبی شدن
• بیخوابی
• خواب آلودگی
• خستگی
• ضعف و بی حالی
• تومور
• سرگیجه
• احساس چرخیدن سر

عوارض مسمومیت با داروی فلوکستین روی دستگاه گوارشی کدامند؟

•  کاهش اشتها
•  تهوع
•  اسهال
•  دل پیچه
• خشکی دهان
•  حساسیت به نور

مهم ترین تداخلات دارویی با داروی فلوکستین کدامند؟

آریپیپرازول، آدرال ،آمفتامین/دکستروآمفتامین، آسپیرین، روغن ماهی، اسیدهای چرب پلی اشباع امگا-۳، پره گابالین، متوپرولول، ازومپرازول، استامینوفن/هیدروکدون، آلبوترول، کوئتیاپین، لووتیروکسین، استامینوفن، ویتامین B12، ویتامین C، ویتامین D3، لیز دگزامفتامین، آلپرازولام، ستیریزین، فنلزین و ترانیل سیپرومین، پیموزید یا تیوریدازین،دکسترومتورفان، ضدانعقادها، مهارکننده های مونوآمین اکسیداز، ضدافسردگی های سه حلقه ای، متامفتامین، آمفتامین، MDMA، تریپتان ها، بوسپیرون، دسیپرامین، کلوزاپین، ریسپریدون، دیازپام، فنیتوئین، وارفارین، پروپرانولول، وراامیل، میرتازاپین، هالوپریدول، تئوفیلین، فلووکسامین، پاروکستین، سرترالین، ونلافاکسین، و نفازودون.