علائم هشدار دهنده بیماری افسردگی و اضطرابی در کودک و نوجوان بسیار حیاتی است. از مهمترین سوال هایی که والدین دارای کودک و نوجوان مبتلا به بیماری های افسردگی و اضطرابی در جلسه های ویزیت روانپزشکی حضوری یا تلفنی از متخصص اعصاب و روان می پرسند این است که ” با نوجوان افسرده چگونه رفتار کنیم”؟ اغلب نوجوانان مبتلا به بیماری های افسردگی و اضطرابی دچار تغییرات قابل توجهی در رفتارهای قبلی و عادت های خود می شوند. در مقاله زیر دکتر ندا فرزانه روانپزشک دارای بورد تخصصی نکات کلیدی در مورد علائم هشدار دهنده بیماری های افسردگی و اضطرابی برای والدین و معلمان محترم به اختصار تهیه کرده اند. بیماری های اضطرابی و افسردگی از مهمترین بیماری های روانی در سنین نوجوانی هستند که انواع مختلفی دارند. از شایعترین بیماری های اضطرابی در کودک و نوجوان عبارتند از:
اضطراب جدایی، اضطراب امتحان، اضطراب اجتماعی، اضطراب منتشر، فوبیا، حمله هراس.
افسردگی و اضطراب نوجوانمان را چطور متوجه بشیم؟
این سوالی است که بسیاری از والدین نوجوانان در جلسات درمانی حضوری یا ویزیت تلفنی یا آنلاین از روانپزشک با تجربه میپرسند و مشغله فکری بسیاری از والدین در دنیای مدرن امروزی است. نکته کلیدی این است که در صورت وجود علائم زیر در نوجوان خود از خود درمانی، استفاده از داروهای بدون تجویز روانپزشک و استفاده از توصیه های غیرحرفه ای اطرافیان بپرهیزید و به روانپزشک متخصص کودک و نوجوان برای تشخیص دقیق مراجعه نمایید چون مطالعات مختلف نشان داده که تشخیص و درمان به موقع افسردگی و اضطراب در نوجوانان مانع بدتر شدن بیماری افسردگی، وسواس و اضطراب وتشدید وضعیت ایشان میشود.
بعضی از علائم هشدار ساده برای والدین کدامند؟
آیا تاکنون فکر کرده اید که اگر نوجوان شما که جدیدا تحریک پذیر، نا آرام، درس نخوان، شلخته، طلبکار،حرف گوش نکن و کم حوصله شده و ساعتها وقتش را با موبایل و چت کردن می گذراند یا اینکه بجای گوش دادن به توصیه های شما در مورد درس خواندن و ورزش کردن با شما لجبازی می کند و شما را با خودکشی تهدید می کند، ممکن است به بیماری افسردگی دوره نوجوانی مبتلا شده باشد؟
علل زمینه ساز افسردگی و اضطراب در نوجوانان چیست؟
دکتر فرزانه بورد تخصص روانپزشکی تهران در زمینه تشخیص درست، سریع و به موقع بیماری افسردگی و اضطراب بیان می کند که البته اکثر نوجوان ها گهگاهی به صورت دوره ای امکان دارد که احساس ناراحتی در زندگی کنند که علل متعددی دارند مثل:
- اختلالات هورمونی در زمان بلوغ و افزایش میل جنسی
- تغییرات محیط زندگی نوجوان
- روابط با جنس مخالف
- سوء استفاده از مواد مخدر و الکل
- پرخاشگری فیزیکی و کلامی والدین با نوجوان
- مقایسه کردن نوجوان با افراد همسن وسال
- عزت نفس و اعتماد به نفس پایین در کودکی و نوجوانی
به هر حال نتایج بعضی از مطالعات علمی نشان می دهند که از هر ۸ (هشت) نوجوان یکی از آنها به نوع خفیفی از بیماری افسردگی و یا بیماری های اضطرابی مبتلا است که باید به موقع توسط والدین برای ارزیابی بیماری افسردگی و اضطراب به روانپزشک متخصص برای تشخیص و درمان افسردگی و اضطراب مراجعه کنند تا از تشدید علایم بیماری جلوگیری شود.
چرا افراد نوجوان به افسردگی مبتلا می شوند؟
علت های مختلفی برای بروز بیماری افسردگی در نوجوانان وجود دارد. به عنوان مثال نوجوان ممکن است به خاطر نمرات پایین خود و یا قبول نشدن در کنکور احساس بی ارزشی یا عدم لیاقت کند. عملکرد وی در مدرسه، موقعیت اجتماعی نوجوان در کنار همسن و سالانش، گرایش جنسی وی یا زندگی خانوادگی نوجوان هر یک عواملی هستند که تاثیرات مهمی بر روی احساسات نوجوان دارند. گاهی احساس افسردگی دوره نوجوانی ناشی از تشدید استرس محیط اطراف نوجوان است اما علت آن هر چه که باشد، زمانی که خانواده یا دوستان برای بهبود وضعیت فرد کمکی نکند، احتمال ابتلای فرد به افسردگی دوره نوجوانی بیشتر خواهد شد.
نشانه های خطر بیماری افسردگی نوجوانی چیست؟
اگر این علائم را در نوجوان خود مشاهده کردید، اصلا به معنی این نیست که حتما او بیماری افسردگی گرفته است. بلکه هدف دکتر فرزانه روانپزشک اطلاع رسانی به والدین محترم است که بتوانند به موقع این تغییرات رفتاری را کودک و نوجوان تشخیص بدهند. بنابراین بهتر است که در صورت مشاهده در نوجوان خود باید به بهترین روانپزشک و روانشناس برای ویزیت حضوری و یا تلفنی بلافاصله اقدام کنید:
- منزوی شدن نوجوان به طوریکه زمان زیادی را در تنهایی و در اتاق خواب خود سپری کند.
- تغییر عادتهای غذا خوردن و خوابیدن
- رفتارهای مجرمانه از خود نشان دادن مانند دزدی کردن از اعضای خانواده یا مغازه
- بی تفاوتی
- شکایت از دردهای مختلف، از جمله سردرد، دل درد، کمر درد یا خستگی شدید
- مشکل در تمرکز
- مشکل در تصمیم گیری
- احساس گناه
- رفتارهای غیر مسئولانه – به عنوان مثال فراموش کردن تعهدات، دیر رسیدن به مدرسه یا نرفتن به مدرسه
از دست دادن اشتها و علاقه به غذا خوردن یا پرخوری و افزایش وزن سریع - فکر کردن به مرگ
- لجبازی با والدین
- اضطراب، ناامیدی
- پرخاشگری فیزیکی
- خوابالودگی و خستگی در طول روز
- افت شدید نمره ها
- مصرف الکل و مواد مخدر
- فعالیت های جنسی پر خطر
- دوری کردن از دوستان
- مدت طولانی در فضای مجازی بودن
آیا بیماری افسردگی در نوجوان ممکن است ارثی باشد؟
بله، بیماری افسردگی معمولا در سنین بین ۱۵ تا ۳۰ سالگی شروع می شود و علل بیولوژیک و ارثی دخیل اند. در حقیقت، بیماری افسردگی نوجوانان در بین نوجوانانی مشاهده می شود که دارای سابقه خانوادگی افسردگی هستند.
برای درمان بیماری افسردگی در نوجوانان چه باید کرد؟
به طور کلی، دو نوع روش مختلف برای درمان بیماری افسردگی نوجوان وجود دارد به صورت درمان دارویی و درمانی غیر دارویی به نام روان درمانی. اگر علت بیماری افسردگی نوجوان، مشکلات و اختلافات خانوادگی و والدین باشد، خانواده درمانی نیز می تواند برای درمان بیماری افسردگی نوجوان موثر باشد. در موارد شدید بیماری افسردگی لازم است که نوجوان توسط روانپزشک بررسی شود تا بتوان اقدام تشخیصی و درمانی لازم را تحت نظر تیم درمان روانپزشک و روانشناس برای او انجام داد. در این موارد روانپزشک می تواند با توجه به شرایط نوجوان، بهترین روش درمانی برای وی را انتخاب کند.
آیا داروهای ضد افسردگی برای درمان بیماری افسردگی در نوجوانان موثر است؟
بله. بررسی هایی که در این زمینه انجام شده اند نشان داده اند که داروهای ضد افسردگی در بهبود سریع علائم افسردگی در نوجوانان موثر است. البته سازمان غذا و داروی امریکا در مورد مصرف داروهای ضد افسردگی این هشدار را می دهد که گاهی به ندرت مصرف برخی از این داروها منجر به فکر به خودکشی در کودکان و نوجوانان می شود. بنابراین مصرف داروهای ضد افسردگی در افراد کم سن و سال نیازمند مراقبت های جدی است و باید فقط توسط روانپزشک بعد از ویزیت حضوری و یا مجازی تجویز شود.
علائم هشدار دهنده خودکشی در نوجوانان
خودکشی در نوجوانان بر اثر بیماری افسردگی یک مشکل بسیار جدی است. مشکلات خانوادگی، از دست دادن والدین یا مشکلاتی که در مدرسه برای نوجوان به وجود می آید، می توانند در صورتیکه توسط راهنمایی مشاور و یا روانشناس حل نشوند، در صورت وجود سایر عوامل موثر (مثل علل ژنتیکی) زمینه ساز بروز بیماری اضطرابی و افسردگی در نوجوان شوند.
علائم هشدار دهنده خودکشی در نوجوان عبارتند از:
- یاس و ناامیدی شدید
- تصور اینکه دیگران هیچ اهمیتی به فرد نمی دهند
- افکار خودکشی
- نوشتن نامه خداحافظی یا نوشتن وصیت نامه
- مصرف مواد مخدر و الکل
- انزوای شدید
- رفتارهای نامعقول
- اقدام به خودکشی
اگر نوجوان هر یک از این علائم را نشان می دهد، بلافاصله باید والدینش به روانپزشک مراجعه کنند تا به موقع از نظر علل زمینه ساز توسط تیم درمان روانپزشک و روانشناس بررسی و درمان شود.