جدید ترین مسائل مرتبط با بیماری و سلامتی در فضای مجازی و اینترنت بر روی درمان بیماری های بحثی جدید در دنیا است . دکتر فرزانه روانپزشک و روان درمانگر ذکر می کند که ساده انگارانه خواهد بود اگر که تصور شود که فقط در دسترس بودن مطالب پزشکی و مرتبط با سلامتی – بیماری بعضا در سایت های غیر مرتبط با پزشکی مثل سایت ورزشی، آشپزی، فرزند پروری و حتی اخبار هنری در زمینه سینما و تئاتر و یا انتشار سریع “نوآوری های پزشکی” با این تیتر های بعضا جلب توجه کننده، تنها ترین عامل در جهت راغب کردن بیمار برای گرفتن اطلاعات از اینترنت و فضای مجازی باشد. نمونه هایی از این تیتر ها شامل:

“بهترین درمان داروی افسردگی، جدید ترین داروی درمان بیماری دو قطبی، سریع ترین روش تشخیص اضطراب در فرزندان، دقیق ترین روش شناسایی بیماری دیابت، زودرس ترین علایم بیماری فشار خون در زنان و مردان و موارد مشابه ” اند.  بلکه این مسئله بسیار پیچیده تر بوده و عوامل متعددی مثل علل فرهنگی، اقتصادی، فردی، جنسیت مرد یا زن، سن افراد و حتی مسایل خانوادگی نیز در این روند دخیل هستند. دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی اعصاب و روان سعی کرده اند که با جمع آوری جدید ترین اطلاعات پزشکی در زمینه تاثیرات مثبت و یا منفی اینترنت و فضای مجازی بخصوص اینستاگرام بر روی بیماری های جسمی و روانی از مقاله های معتبر علمی در سلسله مقاله هایی مرتبط با این موضوعات به مهمترین آنها اشاره نمایند.

اول سرچ کنم ببینم کدوم دکتر برم برای بیماریم؟

مهمترین فاکتورهای مرتبط با استفاده از اینترنت برای اطلاعات پزشکی مبتنی بر نحوه اعتماد در رابطه پزشک-بیمار کدامند؟

با توسعه اقتصادی و اجتماعی در جامع، افزایش متوسط سن در جمعیت دنیا و به اصطلاح “پیر شدن جمعیت“، در تحقیق های پزشکی تعدادی از بهترین پزشکان متخصص روانپزشک در سر تا سر دنیا در زمینه جدیدترین و بهترین روش های تشخیص و درمان به بحث در این باره پرداخته اند که چگونه مردم می توانند از تکنولوژی و اینترنت برای بهبود خدمات پزشکی در زمینه هم تشخیص و هم درمان بیماری های طبی و هم بیماری های روحی روانی استفاده کنند. بخصوص بحث استفاده از اینترنت و به اصطلاح “ویزیت مجازی” از طریق اینترنت بخصوص با اپلیکیشن های زووم، اسکایپ و واتساپ از زمان همه اپیدمی کرونا جدی تر مطرح شد. در سلسله مقاله هایی منجمله مقاله زیر، خانم دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی اعصاب و روان به مهترین نکات در این زمینه ها که از بررسی جدیدترین مقاله های علمی مرتبط با این مسئله هست، برای خوانندگان محترم سایت خودشان و نیز در اینستاگرام خودشان اشاره کرده اند.

به طور کلی، درمان های پزشکی از طریق فضای مجازی و اینترنت به عنوان “درمانی مکمل” برای مدل پزشکی سنتی از طریق ویزیت به اصطلاح “رو در رو با پزشک” می باشد که با ارائه اطلاعات در زمینه مسائل مرتبط با سلامت و پزشکی از طریق اینترنت و یا به اصطلاح “آنلاین” موجب سهولت کار بیماران شده اند مثال های عینی در زمینه” جستجوی پزشک”، “یافتن بهترین پزشکان متخصص و عمومی در شهر های مختلف”، ” جستجوی بهترین داروها در زمینه درمان بیماری های جسمی و روانی”، “یافتن جدید ترین روش درمان بیماری ها مثل افسردگی”، درمان بیماری های افسردگی و اختلالات اضطرابی، نحوه مصرف داروهای روان پزشکی”، پیدا کردن پزشکان مرتبط با مشکل اصلی بیمار” مثل تایپ کردن ” بهترین روانپزشک درمان بیماری وسواس در تهران کیست” یا ” بهترین درمان سردرد چیست” یا “جدید ترین روش درمان زود انزالی چیست” و غیره تا حدودی موجب تسهیل  رابطه هماهنگ پزشک-بیمار در سال های اخیر شده اند.

جدیدترین و بهترین درمان بیماری های روانی کدام اند؟

دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان ذکر می کند که بر اساس جدید ترین مقاله های علمی در زمینه “تشخیص و درمان غیر حضوری” مشخص شده است که میزان استفاده از مراقبت های پزشکی از طریق اینترنت”  به خصوص در طول پاندمی بیماری کرونا ویروس  (کووید-۱۹) از سال ۲۰۱۹ به تدریج در حال افزایش است. به نحوی که بیماران به طور فزاینده ای به دنبال اطلاعات در زمینه راهکار های مرتبط با سلامتی در اینترنت بوده و تا از آن ها استفاده کرده و در مدیریت سلامت خود با همکاری پزشک بتوانند نتیجه بهتری بگیرند. بنابراین، این روند به طور خواسته و یا ناخواسته بر روی تعاملات بین بیماران و پزشکان تاثیرات مثبت و منفی داشته است.

طبق نظرسنجی های دقیق که از افراد صورت گرفته است، تعداد زیادی از افراد ذکر کردند که رابطه بیمار-پزشک برایشان به دلایل مختلفی اهمیت بالایی دارد. به نحوی که درصد بالایی از افراد به عنوان رابطه بسیار مهم از رابطه خود با پزشک و یا پزشکان خود در بین بقیه روابط اجتماعی بیان می کنند. تعدادی نیز ذکر کردند که رابطه خود با پزشک و بخصوص دندانپزشک شان از نظر اهمیت بعد از روابط خانوادگی در رتبه دوم قرار دارد.البته در این بررسی ها مشخص شد که توصیه های پزشک فقط در صورتی مموثر خواهد بود که بیمار با دقت نسبتا زیادی از رژیم های درمانی پزشک یا پزشکان خود پیروی نماید. استفاده بیمار از اینترنت برای جستجو و گردآوری اطلاعات در زمینه مسائل مرتبط با سلامتی رو به رشد است و امروزه تا حدودی رایج تر شده است. با این حال، هرچقدر که استفاده از اینترنت به عنوان منبع اطلاعات پزشکی رایج تر می شود، روابط بین بیمار و پزشک نیز می تواند، پیچیده تر هم بشود یعنی هر چقدر که امکانات سرچ و جستجو در جستجوگر های اینترنت و گوگل بیشتر شود، این مسئله به نوبه خود ممکن است بر رابطه درمانی بین پزشک-بیمار و عدم پذیرش و یا پذیرش بیمار از پزشک یا پزشکان مختلف تاثیر بگذارد. بنابراین، درک کردن درست تاثیر استفاده روزافزون بیمار از اطلاعات موجود در زمینه پزشکی و بیماری در  اینترنت روی رابطه بیمار-پزشک و تبعیت بیمار از دکتراهمیت غیر قابل اجتناب دارد.

از چه کسی اطلاعات در مورد بهترین و جدیدترین درمان ها اطلاعات بگیرم؟ دکترم یا اینترنت؟

به طور معمول، تصور این است که بیماران اطلاعات پزشکی درست را از پزشکان و یا افرادی که در در زمینه پزشکی فعالیت دارند مثل پرستارو بهیار مشغول در مطب ها ، بیمارستان ها و یا کلینیک ها دریافت می کنند، اما در عمل مشاهده می کنیم که افراد از منابع مختلف دیگری همچون دوستان، اخبار، کتاب و اینترنت نیز اطلاعات پزشکی درست و یا نادرست مورد نظر و نیاز خود را کسب می نمایند. از نقطه نظر بیمار یا به اصطلاح اگر بخواهیم از دید “بیمار” این مسئله را بررسی و تحلیل کنیم، مشخص شده است که تاثیرات اطلاعات کسب شده از طریق فضای مجازی و اینترنت در مورد مسائل مورد با بیماری و سلامتی در او هم تاثر مثبت و هم تاثیر منفی می تواند داشته باشد. در رابطه با تاثیرات مثبت استفاده بیمار از فضای مجازی و اینترنت” (البته اگر اطلاعات درست پزشکی از سایت های معتبر پزشکی به دست آمده باشد)، رایج ترین تاثیر ذکر شده  به عنوان “افزایش اطلاعات تئوری” از مسایل در بیمار است. بدین طریق که این امکان را به فرد می دهد که با دانستن اطلاعات در زمینه سلامتی و بیماری از طریق فضای مجازی و اینترنت (البته اگر اطلاعات درست پزشکی از سایت های معتبر پزشکی به دست آمده باشد) بتواند احساس توانمندشدن، هدفمند شدن، و کنترل داشتن روی مسائل جسمی را ایجاد کند در تعدای از مقاله های علمی جدید مشخص شده است که توانمند شدن بیمار ممکن است منجر به درمان بهتر و سطح رضایت بالاتر بیمار از وضعیت سلامتی خود نیز بشود. یکی دیگر از مزایای مهم اطلاعات گرفتن در زمینه مسائل پزشکی از طریق فضای مجازی و اینترنت برای بیمار(البته اگر اطلاعات درست پزشکی از سایت های معتبر پزشکی به دست آمده باشد) این است که به بیمار امکان یادگیری به نوعی سریع و در زمان کوتاه را داده، بنابراین ولع پرسیدن اطلاعات پزشکی در زمینه بیماری خود که اغلب در زمان ویزیت توسط پزشک هست را می تواند تا حدی کاهش می دهد.

تاثیرات مثبت اطلاعات درست اینترنت روی درمان بیماری روانی کدامند؟

دکتر ندا فرزانه روانپزشک ذکر می کند که طبق بررسی های جدید علمی، از سایر تاثیرات مثبت گرفتن اطلاعات پزشکی درست از طریق فضای مجازی و اینترنت (البته اگر اطلاعات درست پزشکی از سایت های معتبر پزشکی به دست آمده باشد) می توان به موارد دیگری نیز اشاره کرد که  شامل افزایش اعتماد به نفس بیمار در برخورد با پزشک، انتخاب های گزینه های بهتر در زمینه سلامتی و تصمیم گیری های بهتراز میان انتخابها، بهبود درک از بیماری ها و نحوه درمان آن ها، و بهبود ارتباط با پزشکان می باشند. بهبود دسترسی به اطلاعات  درست پزشکی از طریق اینترنت (البته اگر از سایت های معتبر پزشکی به دست آمده باشد)، موجب کمک به بهبود روابط پزشک – بیمار نیز در بسیاری از موارد شده است. در رابطه با نقطه نظر منفیتاثیر استفاده از اینترنت بر روی بیمار، به نحوی می توان گفت که مشکل اصلی مربوط به گرفتن اطلاعات پزشکی نادرست از افراد و یا منابع غیر متخصص است و نیز اصرار بیمار در زمینه زیر سوال بردن اقدامات تشخیصی و درمانی پزشکان بعد از مطالعه در اینترنت است به طور مثال:

“خانم یا آقای دکتر من توی اینترنت خوندم که داروی فلان روی بیماری من بیشتر اثر داره اما شما چرا اون دارو رو برام ننوشتی؟”

” توی اینترنت گفته که این داروهایی که شما برام نوشتین، با هم تداخل داره چرا این دارو ها رو نوشتین برام؟”

” توی اینترنت گفته که ۳ ماه دارو بخورم کافیه منم دیگه قرص هاتون رو قطع کرد”

دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان ذکر می کند که مثال های گفته شده در بالا، مثال های واقعی و عینی هستند که برای هم پزشکان و هم بیماران شایع هستند. نتیجه این موارد این است که افرادی که اطلاعات ناقص و یا نادرست علمی از اینترنت به صورت تئوری کسب کرده اند، اقدام های تشخیصی و درمانی پزشک خود را تایید نکرده و به خود درمانی می پردازند که این مسئله باعث بدتر شدن وضعیت فرد می شود. در بعضی موارد بیماران نگران هستند که عدم تایید خوانده های خودشان از اینترنت منجر به خصومت و عصبانیت پزشک، و کاهش کیفیت مراقبت پزشکی از او شود که می تواند باعث اضطراب، سردرگمی، و سرخوردگی بیمار نیز حتی بشود.

تاثیرات منفی اطلاعات غیر علمی و نادرست اینترنت و اینستاگرام بر درمان بیماری های روانی کدامند؟

به طور کلی بر اساس بعضی از تحقیقات مشخص شده است که اکثرا پزشکان قبول دارند که استفاده بهیه  به جا از اینترنت و استفاده از سایت های علمی معتبر می تواند باعث آگاهی بهتر بیماران شود؛ با این حال،گروه دیگری از پزشکان نیز معتقدند که این مساله می تواند به رابطه درمانی بین بیمار با پزشک آسیب نیز بزند. ای گروه از پزشکان نگرانند که استفاده از اینترنت ممکن است منجر به سردرگمی بیمار، انتظارات غیرواقع گرایانه از روش های تشخیصی و درمانی و افزایش آمار خود درمانی نادرست توسط فرد بشود. علاوه بر این، عامل دیگر نگرانی این پزشکان این است که اگر بیمار اطلاعات نادرستی در زمینه مسایل پزشکی از اینترنت به دست آورده باشد (مثل توضیح های غیردقیق یا ناکامل، اطلاعات بی ربط به بیماری و مسائل پزشکی)، این مسئله رابطه بیمار-پزشک را تحت تاثیر قرار بدهد. موارد نگران کننده دیگر شامل گرفتن اطلاعات در زمینه مسائل مرتبط با بیماری و سلامتی از سایت های غیر علمی و غیر معتبر ونیز مهم تر از آن، تفسیر اشتباه بیمار از بیماری و علایم خودش بر اساس داده های غیر علمی هستند. با این حال، علیرغم این مساله، بسیاری از پزشکان که از زمان شروع همه گیری کرونا در دنیا مورد نظرسنجی قرار گرفتند، ابراز کردند که ارائه اطلاعات پزشکی به شیوه درست و نیز در زمینه مسائل مرتبط با بیماری و علائم فرد می تواند به بهبود رابطه بیماربا پزشک خود کمک نماید. اگرچه قابل ذکر است که اطلاعات پزشک حاذق ( چه از طریق ویزیت حضوری در مطب، کلینیک و بیمارستان و چه ویزیت غیر حضوری تلفنی و یا آنلاین) قابل اعتماد ترین منبع برای بیمار است . در این نظر سنجی جهانی مشخص شد که با اینکه اکثر بیماران ذکر می کنند که ترجیح می دهند ابتدا برای دریافت اطلاعات در زمینه علایم و یا بیماری خود به نزد پزشک بروند، فقط ۱۰٫۹% از بیماران در عمل، از همان ابتدا به نزد پزشک مراجعه می کنند (ویزیت حضوری و یا غیر حضوری توسط پزشک)  و حدود ۴۸٫۶% آن ها بدون ویزیت حضوری و یا غیر حضوری شدن توسط پزشک، نخست به صورت آنلاین به جستجو در زمینه علایم و سوالات پزشکی در اینترنت اکثرا از سایت های غیر علمی ولی پر بازدید پرداخته، به قول معروف چندین سایت را زیر رو کرده و تا حدودی نیز روش های ذکر شده را به صورت خودسرانه انجام داده و نتیجه نگرفته اند، در نهایت از پزشک برای درمان وقت می گیرند. این مورد ذکر شده، از شایع ترین سناریوهای بیمارانی هست که در عصر تکنولوژی و استفاده از اینترنت در مطب ها در اتاق انتظار و گوشی به دست منتظر ویزیت شدن توسط پزشک هستند.

:منابع

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7586512/

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165178120317200

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7831870/

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0148296320303830