نکات مهمی در زمینه نحوه مصرف، عوارض دارویی، تداخلات دارویی، عوارض جنسی و کاربردهای درمانی داروی فلووکسامین بر روی بیماری وسواسی جبری دخیل هستند. دکتر ندا فرزانه روانپزشک دارای بورد تخصصی و روان درمانگر در مقاله زیر در مورد مهمترین نکاتی در زمینه مصرف داروی فلووکسامین را برای خوانندگان محترم سایت تهیه کرده اند. داروی فلووکسامین که با نام تجاری لووکس و سایر اسامی تجاری فروخته می شود یک داروی ضد افسردگی از رده دسته داروهای مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است که عمدتا برای درمان اختلال وسواسی اجباری (OCD) استفاده می شود. این دارو برای درمان بیماری های افسردگی و اختلالات اضطرابی مختلف همچون اختلال پانیک و اختلال های اضطرابی نیز در صورت صلاحدید روانپزشک می تواند موثر باشد.

تاریخچه داروی فلووکسامین

فلووکسامین توسط Kali-Duphar که بخشی از شرکت دارویی سابق Solvay در بلژیک ایجاد و در سال ۱۹۸۳ با نام فلوکسیفرال در سوئیس معرفی شد. داروی فلووکسامین در سال ۱۹۹۴ توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تایید و با نام لووکس در ایالات متحده معرفی گردید. در کشور هند، از میان اسامی تجاری مختلف با نام یووکس از شرکت Abbott موجود است. این دارو یکی از اولین مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است و در بسیاری از کشورها برای بیماران مبتلا به بیماری افسردگی ماژور تجویز شده است. در پایان سال ۱۹۹۵، بیش از ده میلیون بیمار در سراسر جهان با داروی فلووکسامین درمان شدند. قرص فلووکسامین اولین داروی ثبت شده توسط FDA در سال ۱۹۹۷، برای درمان اختلال وسواس اجباری در کودکان بود. داروی فلووکسامین در حقیقت اولین داروی مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تایید شده برای درمان افسردگی در ژاپن در سال ۱۹۹۹ و سپس اولین داروی تایید شده برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی یا بیماری فوبیای اجتماعی در سال ۲۰۰۵ بود. داروی فلووکسامین اولین SSRI تایید شده برای کاربرد بالینی در انگلستان بود.

فارماکولوژی داروی فلووکسامین

داروی فلووکسامین یک داروی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین قوی با تمایل حدود ۱۰۰ برابری به انتقال دهنده سروتونین در مقایسه با ماده انتقال دهنده نوراپی نفرین است. این ترکیب تمایل ناچیزی به انتقال دهنده دوپامین یا هر جایگاه دیگری دارد. این ترکیب به عنوان یک آگونیست قوی در این گیرنده عمل کرده و در این کار بیشترین تمایل را در بین همه داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) دارد. ممکن است همین مسئله تاثیرات ضدافسردگی و ضداضطرابی آن را ایجاد کرده باشد و همچنین ممکن است باعث کارآیی آن در درمان نشانه های شناختی افسردگی شود. برخلاف داروی فووکستین، متابولیت های داروی فلووکسامین غیرفعال و بدون تاثیر قابل توجه روی جذب سروتونین یا نوراپی نفرین هستند.

کاربردهای اصلی پزشکی داروی فلووکسامین کدامند؟

داروی فلووکسامین تقریبا به طور کامل بعد از تجویز خوراکی از دستگاه گوارش جذب می گردد. حداکثر غلظت پلاسمایی داروی فلووکسامین در ۲ تا ۸ ساعت به دست می آید و تحت تاثیر مصرف همزمان غذا قرار نمی گیرد. همچنین فارماکوکینتیک غیر خطی در داوطلبان بعد از تجویز مکرر دوزهای درمانی فلووکسامین گزارش شده است.
داروی فلووکسامین به طور گسترده در بدن توزیع می گردد (۲۵ لیتر بر کیلوگرم) اما مقدار اتصال به پروتئین (۷۷%) نسبتا کمی در مقایسه با داروهای دیگر دسته داروی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین دیگر مثل فلوکستین (۹۴%)، پاروکستین (۹۵%)، و سرترالین (۹۸ تا ۹۹ درصد) دارد. فراهمی زیستی خوراکی مطلق داروی فلووکسامین حدود ۵۰% است که به دلیل متابولیسم عبور اول گستردة آن است؛ ایزوآنزیم های خاص سیتوکروم P450 (CYP) کبدی دخیل هنوز شناسایی نشده اند.
مصرف خوراکی داروی فلووکسامین در ادرار و فقط ۳% به صورت داروی بدون تغییر از بدن دفع می گردد. حدودا ۱۱ متابولیت غیرفعال از نظر فارماکولوژیکی بعد از داروی نشان دار شده فلووکسامین با رادیواکتیو در ادرار شناسایی شده اند.

آیا داروی فلووکسامین در شیر مادر ترشح می شود؟

دفع داروی فلووکسامین از طریق شیر مادر اندک است.

آیا مصرف داروی فلووکسامین در افراد سالمند امکان پذیر است؟

پاکسازی داروی فلووکسامین در سالمندان و بیماران مبتلا به اختلال کبدی نسبتا آهسته است اما پروفایل فارماکوکینتیکی داروی فلووکسامین در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیوی تحت تاثیر قرار نمی گیرد.

تاثیرات دارویی فلووکسامین بر روی کبد کدامند؟

شواهد نشان می دهند که داروی فلووکسامین مهارکننده ضعیف CYP2D6 در مقایسه با سایر داروی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین، نوعی مهارکننده متوسط CYP2C19 و CYP3A4، و مهارکنندة قوی CYP1A2 در میکروزوم های کبدی است. بنابراین داروی فلووکسامین احتمالا متابولیسم سوبستراهای CYP1A2 همچون کافئین، کلوزاپین، پروپرانولول، تاکرین، TCA های آمین نوع سوم، تئوفیلین، و وارفارین را مهار نموده و حذف این دارو را طولانی می کند. سایر داروهایی که به طور بالقوه دچار اختلال در حذف متابولیک توسط فلووکسامین می شوند شامل داروی بنزودیازپین هایی که تحت متابولیسم اکسیداتیو توسط CYP3A4 قرار می گیرند (مثلا آلپرازولام و دیازپام)، متادون، و تیوریدازین هستند. هیچ تداخل فارماکوکینتیکی مهمی بین فلووکسامین و لیتیم، دیگوکسین یا اتانول (الکل) وجود ندارد.

تاثیر درمانی داروی فلووکسامین بر روی اختلال وسواسی اجباری چگونه است؟

به طور معمول، تجویز خوراکی داروی فلووکسامین با دوزهای ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۶ تا ۱۰ هفته باعث کاهش معنی دار نشانه های اختلال وسواس اجباری (OCD) در مقایسه با دارونما شده است. کاهش معنی دار مقیاس وسواس اجباری یال-براون و مقیاس رتبة جهانی وسواس اجباری انستیتو ملی سلامت روان بعد از ۳ تا ۴ هفته رخ داد، تاخیری که مشابه با تاخیر دیده شده به هنگام استفاده از داروی فلووکسامین در درمان بیماری افسردگی است.
شواهد نشان می دهند که داروی فلووکسامین کارآیی مشابه با داروی کلومیپرامین و داروی های مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین مثل داروهای پاروکستین و سیتالوپرام در بیماران مبتلا به بیماری های طیف وسواسی اجباری OCD دارد و بسیار کارآمد تر از ماده مهارکننده بازجذب نورآدرنالین یعنی داروی دزیپرامین است.
داده های محدود نشان می دهند که درمان با داروی فلووکسامین قادر به کاهش احتمال عود در ۶۷% بیماران مبتلا به اختلال وسواسی جبری OCD است. علاوه بر این، درمان با داروی فلووکسامین ممکن است کارآیی درمان رفتاری در این گروه از بیماران را بهبود بخشد.

آیا داروی فلووکسامین بر روی اختلال پانیک یا حمله هراس موثر است؟

بررسی های متعدد نشان داده اند در بیماران مبتلا به اختلال پانیک نشان داده شده که ۶ یا ۸ هفته درمان با داروی فلووکسامین باعث کاهش تعداد حملات پانیک کامل در هفته به میزان ۵۴ تا ۱۰۰ درصد می شود؛ در مقابل، تعداد حملات پانیک کامل هفتگی در این بیماران از ۱۰ درصد افزایش تا ۷۵ درصد کاهش داشت. به طور معمول نسبت بالاتری از دریافت کنندگان داروی فلووکسامین حدود ۴۷ تا ۸۱ درصد در هفته آخر درمان عاری از حملات پانیک بودند. داروی فلووکسامین باعث کاهش معنی دار اضطراب نیز در این افراد با اختلال پانیک شد.

آیا داروی فلووکسامین در افراد مختلف قابل مصرف است؟

داروی فلووکسامین معمولا در بیماران بدون اختلالات افسردگی به خوبی تحمل می شود. ریسک رفتار خودکشی در دریافت کنندگان داروی فلووکسامین همچون احتمال اختلال عملکرد جنسی کم است. بخش کوچکی از بیماران تقریبا حدود ۰٫۴% ممکن است علایم ترک داروی فلووکسامین را حدود ۱ تا ۴ روز بعد از قطع درمان فلووکسامین تجربه نمایند؛ این نشانه های ترک سیگار معمولا خفیف بوده و در ۲۵ روز برطرف می گردند.

شایعترین عوارض جانبی داروی فلووکسامین کدام است؟

عوارض جانبی گوارشی در افراد دریافت کننده داروی فلووکسامین شایع تر از سایر داروی های مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین SSRI ها هستند. در غیر این صورت، به طور کلی عوارض جانبی داروی فلووکسامین بسیار مشابه با سایر داروی های مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین SSRI ها است.

عوارض جانبی شایع داروی فلووکسامین (بروز ۱ تا ۱۰ درصد)

تهوع، استفراغ، کاهش وزن، خمیازه، از دست دادن اشتها، بی قراری و کلافگی، عصبی بودن، اضطراب، بی خوابی، خواب آلودگی، لرزش دست یا بدن، بی قراری، سردرد، سرگیجه، تپش قلب، افزایش ضربان قلب، درد شکم، مشکلات گوارشی یا سوءهاضمه، اسهال، یبوست، تعریق بیش از حد، ضعف و بی حالی، اختلال عملکرد جنسی از جمله دیرانزالی، اختلال عملکردی نعوظ، کاهش میل جنسی و خشکی دهان.

عوارض جانبی داروی فلووکسامین غیرشایع (بروز ۰٫۱ تا ۱ درصد):

درد مفاصل، توهم بینایی یا شنوایی، افت سطح هوشیاری، عوارض جانبی روی عضلات به خصوص گرفتگی عضلات، لرزش بدن، افت سطح هوشیاری، تولید و تجمع مایع در بعضی از اعضاء بدن م مشکلات پوستی خفیف.

عوارض جانبی نادر داروی فلووکسامین (بروز ۰٫۰۱ تا ۰٫۱ درصد)

حالات شیدایی، تشنج، اختلال عملکرد کبدی، حساسیت غیرطبیعی به نور، خروج شیر غیر مرتبط با بارداری یا شیردهی.

عوارض جانبی با فراوانی نامشخص داروی فلووکسامین

افزایش مقدار هورمن پرولاکتین در خون، قطع چرخه های قاعدگی و یا نامنظم شدن عادت ماهانه در زنان، درد در بعضی از استخوان ها، بی اختیاری ادرار، تکرر ادرار، خیس کردن رختخواب به صورت ادرار کردن شبانه.

سندرم سروتونین

سندرم سروتونین یک شرایط بالقوه کشنده و خطرناک است که به صورت شروع ناگهانی سفتی عضلانی، افزایش دمای بدن، تغییر وضعیت روانی، سندرم بدخیمی نورولپتیک، احساس بی قراری درون روانی که خود را با ناتوانی در بی حرکت ماندن و نیاز فرد به راه رفتن طولانی مدت نشان می دهد، خونریزی واژینال و رحمی، نشانه ترک، تغییرات وزن به صورت کاهش یا افزایش وزن، افکار اقدام به خودکشی و اقدام به خودکشی، اعمال خشونت غیر ارادی نسبت به دیگران مشخص می شود.

مهمترین تداخلات داروی فلووکسامین کدامند؟

داروی فلووکسامین آنزیم های سیتوکروم P450 زیر را مهار می کند:

CYP1A2 (قوی) که آگوملاتین، آمیتریپتیلین، کافئین، کلومیپرامین، کلوزاپین، دولکستین، هالوپریدول، ایمیپرامین، فناستین، تاکرین، تاموکسیفن، تئوفیلین، اولانزاپین، و غیره را متابولیزه می کند.
CYP3A4 (متوسط) که آلپرازولام، آریپیپرازول، کلوزاپین، هالوپریدول، کوئتیاپین، پیموزید، زیپرازیدون را متابولیسم می کند.
CYP2D6 (ضعیف) که آریپیپرازول، کلورپرومازین، کلوزاپین، کدئین، فلوکستین، هالوپریدول، اولانزاپین، اکسی کدون، پاروکستین، پرفنازین، پتیدین، ریسپریدون، سرترالین، تیوریدازین، زوکلوپنتیکسول، و غیره را متابولیزه می کند (۴۱).
CYP2C9 (متوسط) که داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، فنیتوئین، سولفونیل اوره، و غیره را متابولیزه می کند.
CYP2C19 (ريالوی) که کلونازپام، دیازپام، فنیتوئین، و غیره را متابولیزه می کند.
CYP2B6 (ضعیف) که بوپروپیون، سیکلوفسفامید، سرترالین، تاموکسیفن، والپروآت، و غیره را متابولیزه می کند.

سایر داروها

تری آزولام، میدازولام، آلپرازولام، و دیازپام،لورازپام، اکسازپام، تمازپام،لونازپام، نیترازپام، آلپرازولام، راملتئون، میرتازاپین، تیزانیدین و گل راعی.

نکته پایانی مقاله

دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان توصیه می کند که مصرف داروی فلووکسامین فقط و فقط باید توسط توصیه روانپزشک مصرف شود. بنابراین نکاتی که در مقاله بیان شد، فقط و فقط برای اطلاع رسانی در زمینه عملکرد کلی، عوارض و نکات بیوشیمی این دارو است و اگر که فردی فکر کند که فقط با مطالعه متن بالا و بدون مراجعه به روانپزشک خودش می تواند این دارو را شروع کرده و برای خود درمانی ادامه دهد، کاملا اشتباه است و می تواند نه تنها که علائم اضطراب فرد را کم نمی کند، بلکه علائم فرد را نیز تشدید می کند.