تستوسترون از حیاتی ترین هورمن های دخیل در ایجاد و درمان بیماری های افسردگی مداوم و اضطراب است. مقاله زیر با عنوان “نقش هورمون تستوسترون در شکل گیری اختلالات اضطرابی و افسردگی در هر دو جنس چیست” توسط خانم دکتر ندا فرزانه بورد تخصص روانپزشکی که در تهران فعالیت می کنند، برای خوانندگان محترم سایت ایشان تهیه شده است.

در مقدمه باید ذکر کرد که بیماریهای افسردگی و اضطرابی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی در دنیا هستند. همانطوری که در مقاله های قبلی نیز توسط خانم دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان به آن اشاره شده است، انواع اختلالات افسردگی در تمام نقاط دنیا شایع هستند و این اختلالات در خانمها شیوع بیشتری از آقایان دارند . همین مسئله موجب  شده است که تحقیقات بسیار زیادی در دنیا در زمینة احتمال نقش داشتن هورمون های جنسی در اینکه چرااین اختلال در خانمها بیشتر از آقایان است، شکل بگیرد. در خانمها البته میزان هورمن تستوسترون درمقاطع زندگی مختلف  خانمها قبل از بلوغ، دوران بلوغ، دوران باوری و یائسگی متفاوت هست که در ادامه مقاله به این مسئله اشاره خواهد شد.

طبق بررسی هایی که در مورد شیوع اختلالات افسردگی در خانمها شکل گرفته است، مشخص شده است که  شیوع بیماری افسردگی در دوره های مختلف زندگی خانمها متفاوت است . مثلا اینکه شیوعِ یا فراوانیِ اختلالات افسردگی در خانمها قبل از بلوغ ، دوران بلوغ، دوران باروری و یائسگی متفاوت است که این مسئله خود می تواند بیانگر نقش مهم هورمونهای جنسی در شیوع اختلالات افسردگی و اضطرابی در خانمها باشد.

از مهمترین دورانهای زندگی خانمها که میزان هورمنهای جنسی تغییرات به سزائی می کند، دوران حاملگی است. احتمال شیوع اختلال افسردگی در دوران حاملگی و بعد از زایمان در زنان مستعد اختلالات افسردگی افزایش می باید. البته در مقاله دیگری که در سایت توسط خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک با عنوان ” اختلال افسردگی بارداری و بعد زایمان ”  وجود دارد، به نقش هم هورمنهای جنسی زنانه در افزایش احتمال افسردگی در خانمهای باردار و شیرده اشاره شده است. یکی از مهمترین اهداف خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک دراین مقاله اشاره کردن به اهمیت داشتن آموزش دادن به خانم ها در مورد اهمیت دادن به هورمن های زنانه و مردانه در درمان بیماری های افسردگی و اضطرابی می باشد.

در مقاله دیگری نیز که در سایت توسط خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک با عنوان “آیا تستوترون در درمان افسردگی مردان کاربرد دارد” قرا داده شده است که در مورد نقش هورمون تستوسترون در درمان افسردگی آقایان مطالبی به صورت کلی بیان شده است.

از طرف دیگر چون شیوع اکثر اختلالات افسردگی و اضطرابی در  آقایان کمتر از خانمها است، بنابراین در مورد نقش احتمالی هورمون تستوسترون در کاهش شیوع این اختلالات درخانمها و یا به اصطلاح نقشِ محافظت کننده هورمون تستوسترون و هورمونهای جنسی مردانه در مقابل اختلالات افسردگی فرضیه های علمی متعددی بیان شده است.

البته از دیدگاه علمی در این زمینه باید گفت که هورمون تستوسترون و یا کلا هورمون های جنسی مردانه میتوانند تأثیر محافظت کننده خود را از طریق تاثیر کردن بر روی قسمتهای مختلف در بدن اعمال کنند. بعضی از این مسیرهای احتمالی شامل تأثیر گذاشتن بر روی قسمتهای مختلف مغز، عوامل بیوکِمیکال/ biochemical، مسیرهای مولکولی و مسیرهای نورونی به اصطلاح  تأثیرات نوروبیولوژیکی است به زبان ساده از طریق تاثیر این هورمون ها بر روی رفتارهای افسردگی و اضطرابی  و نیز مسیرهای مغزی که در شکل گیری اضطراب و افسردگی دَخلیند، اِعمال کند.

احتمالا تأثیرات مختلفی که هورمونهای جنسی مردانه و هورمونهای جنسی زنانه در هر دو جنس بر روی قسمتهای مختلف بدن دارند، میتواند در شکل گیری بیماری های افسردگی و اضطرابی موثر باشند. فرضیه تاثیر گذاشتن احتمالی این هورمنها بر روی اختلالات مختلف روانپزشکی این است که بیماریهای روانی ذکر شده در زن و مرد دارای  شیوع متفاوت هستند. بنابراین احتمال این مسئله هست که هورمنهای جنسی مردانه و زنانه در زن و مرد در هر کدام از هر دو جنس به تفکیک نقش مهم و منحصر به فردی داشته باشد.

در اختلالات اضطرابی نقاط مختلفی از مغز دچار آنورمالی/un-normally  ، از لحاظ ساختاری و نیز از لحاظ عملکردی میشود که این مسئله در اختلالات اضطرابی نیز با توجه به نوع اختلال اضطرابی و نیز نوع اختلال افسردگی تفاوتهایی را دارد .طبق نظر دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان که در تهران فعالیت می کنند، در این مقاله  بحث من بر روی این نکته نیست بلکه یکی از مهمترین اهداف من از بیان این مطلب این است که به اهمیت مسائل مغزی و مشکلات عملکردی و نوروبیولوژی مغزی در اختلالات روانپزشکی نیز  اشاره نموده و به اهمیت لحاظ کردن مسائل نورولوژی در بیماری های روانپزشکی نیز تاکید نمایم.

درمقاله هایی که در مورد تأثیرات هورمونهای جنسی مردانه بخصوص تستوسترون بر روی افسردگی و اضطراب هر دو جنس انجام شدهاست، نتایج متعدد و بعضا متناقضی به دست آمده است. البته در جدیدترین این مقاله ها در نهایت مشخص شده است که هورمونهای جنسی، بخصوص تستوسترون میتواند برروی شبکه های مغزی و نورونهای مغز در نقاط مختلفی تأثیرات بسزایی در شکل گیری اختلالات افسردگی و اضطرابی و ایجاد رفتارهای پیچیده متفاوت در هر دو جنس و نیز بیان ژنی متابولیت های واسطه مغزی در ژنهای فرد نیز تأثیر داشته باشد که این مسئله میتواند موجب شیوع متفاوت اختلالات افسردگی و اضطرابی در هر دو جنس بشود.

توصیه نهایی خانم دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی روانپزشکی به خوانندگان محترم مقاله این است که بدون مشورت با روانپزشک اقدام به خود درمانی با مصرف هورمون های جنسی مردان یا زنانه با مراجعه به داروخانه و درخواست داروهای هورمونی نکنند! چون باید به خاطر داشت که تجویز داروها فقط و فقط در حیطه تخصصی پزشک است و فرد نباید بدون بررسی توسط پزشک که در اینجا منظور روانپزشک است، اقدام به خود درمانی کند.