بین سیگار کشیدن، ترک سیگار و بعضی از بیماری های روانی مثل دو قطبی، افسردگی و اضطراب ارتباط مهم و حیاتی وجود دارد. به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیش از ۴۰ درصد سیگاری های جهان به دلیل بیماری های ریوی همچون سرطان، بیماری تنفسی مزمن، و توبرکلوز یا بیماری سل جان خود را از دست می دهند. مصرف تنباکو قابل پیشگیری ترین علت مرگ و بیماری در ایالات متحده است. هر سال، ۳۱ ماه می به عنوان روز جهانی نه به تنباکو و سیگار گرامی داشته می شود تا خطرات سلامتی مرتبط با مصرف تنباکو مورد تاکید قرار گرفته و دولت ها و سیاست گذاران تشویق به برداشتن گام هایی در جهت کاهش سیگار کشیدن و استفاده از سایر فرآورده های تنباکو شوند. شعار اصلی این رخداد سالانه جهانی مهم این است: « نگذارید تنباکو جلوی نفس کشیدن شما را بگیرد ». پزشکان مراقبت های اولیه باید از هر فرصتی برای توصیه به ترک سیگار که یک مداخلة بالقوه نجات بخش است استفاده نمایند.

بیماران مبتلا به علائم همزمان اعتیاد به مصرف سیگار و بیماری افسردگی:

بیماران مبتلا به علائم همزمان اعتیاد به مصرف سیگار و بیماری افسردگی را می توان به انواع شدید که علامت دار هستند تا نوع خفیف که بی علامت هستند، طبقه بندی کرد.
درصدی از سیگاری ها از مشکلات سلامت روان از جمله بیماری های اضطرابی و یا افسردگی رنج می برند. علیرغم این که بسیاری از آن ها می خواهند سیگار را ترک کنند، روحیه افسرده و نداشتن انگیزه کافی، تاثیر نامطلوبی بر توانایی ترک آن ها می گذارد.
دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان بیان می کند که سیگار کشیدن و بیماری افسردگی ارتباط متقابل و قوی با هم دارند. سیگاری های مبتلا به بیماری افسردگی که علاقه مند به ترک سیگار نیز هستند، معمولا می توانند از کمک درمان های روانشناسی و یا روانپزشکی برای افزایش اعتماد به نفس، انگیزه، مدیریت خلق و همچنین از محیط عملی حمایتگرانه سود ببرند.
هم سیگار کشیدن و هم بیماری افسردگی بار روانی قابل توجه ای را بر روی بیماران ایجاد می کنند و اختلالات سلامت روان و مصرف تنباکو در بعضی از موارد همراه با هم وجود دارند. با کاهش میزان سیگار کشیدن در جمعیت عمومی، نسبت بیشتری از سیگاری ها مشکلات همزمان همچون بیماری روانی دارند. بر اساس بررسی های سازمان بهداشت جهانی مشخص شده است که به طور تقریبی میزان سیگار کشیدن در افراد مبتلا به مشکلات سلامت روانی حدود دو برابر بیشتر از نرخ جمعیت عمومی است. علاوه بر این، حدود ۳۰ درصد بیماران سیگاری از بیماری افسردگی همزمان احتمالی در شروع تلاش برای ترک سیگار رنج می برند. دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان بیان می کند که نشانه های بیماری افسردگی تاثیر نامطلوبی بر توانایی موفقیت بیمار در تلاش خود برای ترک سیگار دارند. این مساله در مورد بیماران دارای میزان های پایین تر بیماری افسردگی نیز صدق می کند.
علیرغم دشواری ترک کردن سیگار، بسیاری بیماران مبتلا به بیماری های روانی به اندازه جمعیت عمومی انگیزه برای ترک سیگار دارند. پژوهش های مهم دیگر سازمان بهداشت جهانی نشان داده اند سیگاری های مبتلا به بیماری های روانی همزمان باید به طور همزمان تحت درمان توسط متخصصین سلامت روانی شامل روانپزشک و روانشناس قرار بگیرند.
نگرش نسبت به سیگار کشیدن در این زمینه نیز می تواند بسیار نقش تعیین کننده داشته باشد مثل تعارضات درونی بین میل به ترک و احساس ناامیدی و یاس و نیز کاهش قبل از ترک سیگار اهمیت دارد.

رابطه بین سیگار کشیدن و بیماری افسردگی چیست؟

• خلق پایین باعث آغاز سیگار کشیدن می شود.
• سیگار کشیدن می تواند روی احساسات فرد به نوعی کنترل ایجاد کند.
• معمولا نداشتن و نبود فعالیت های لذت بخش و هدف دار دیگر منجر به سیگار کشیدن می شود.
• سیگار کشیدن گاه به عنوان شکلی از رفتار آسیب به خود از نظر روانکاوی تلقی می شود.
• احساس ناامیدی که در بیماری افسردگی نیز بسیار شایع است.

از نکات مهم در فرآیند ترک سیگار در افرادی که مبتلا به بیماری افسردگی هستند، کدامند؟

• روحیه فرد باید در شروع تلاش برای ترک سیگار بهتر است که افسرده یا مضطرب نباشد.
• افزایش انگیزه و اعتماد به نفس برای ترک موفق سیگار نکته بسیارکمک کننده برای افزایش احتمال موفقیت در ترک سیگار است.
• حمایت روانی، ترجیحا رو در رو، در طول تلاش ترک سیگار نیاز خواهد بود. بنابراین توصیه می شود که در فردی که قصد جدی برای ترک سیگار دارد، از قبل با روانشناس و روانپزشک حرفه ای در این زمینه جلسه های مشاوره و درمان را هماهنگ کرده باشد.

از شایع ترین دلایل گزارش شده در مورد تمایل به ترک سیگار در افراد مبتلا به بیماری افسردگی شامل موارد زیر هستند:

نگرانی در مورد وضعیت مالی و سلامتی برای سیگار کشیدن شایع ترین حالت هستند. با این حال، بسیاری نگرش های متناقض دیگر نیز بیان شده اند و احساس یاس از این که زندگی بهتر نمی شود بر انگیزه ترک آن ها تاثیر می گذارد. بعضی دیگر از افراد هستند که نیاز به کاهش قبل از ترک سیگار را یک مرحله حیاتی می دانند و برخی کاهش تعداد سیگار مصرفی در روز را به عنوان هدف اولیه خود در زمان اقدام به ترک مهم می دانند.

رابطه بین سیگار کشیدن و بیماری افسردگی

نکات مهم زیادی در مورد ترک سیگار در افراد مبتلا به بیماری افسردگی وجود دارند که یکی از این موارد ارتباط بین خلق پایین به عنوان آغازگر سیگار کشیدن با بیماری افسردگی است. از سایر موارد می توان به موارد دیگری نیز اشاره کرد:

خلق پایین، اضطراب و استرس اغلب به عنوان آغازکننده های سیگار کشیدن در فرد افسرده گزارش شده اند. بسیاری شرکت کنندگان رابطه نزدیک بین خلق پایین و رفتار سیگار کشیدن را شرح داده اند.
نبود احساس کنترل نیز از سایر نکات در زمینه ترک سیگار است. بسیاری از افراد سیگاری نیز زندگی خود را بدون سازماندهی توصیف کرده و احساس نبود کنترل روی زندگی خود را به علت نیاز به مصرف سیگار در هر زمانی شرح داده اند. در بعضی از افراد نیز سیگار کشیدن به عنوان روشی برای فراهم کردن احساس هدف داشتن دیده می شده است.
مورد مهم دیگر نیز نبود فعالیت های معنادار در فرد سیگاری است. بسیاری افراد ارتباط بین کسل بودن و افزایش سیگار کشیدن را گزارش کرده اند.
تاثیر درمانی سیگار کشیدن: تعداد زیادی از افراد مبتلا به بیماری افسردگی که سیگار می کشند نیز تصور می کنند که سیگار کشیدن به هنگام احساس افسردگی چقدر به آن ها کمک می کند. برخی تصور می کردند که ریلکس کردن و کاهش دادن فشار روانی کمک می کند، در حالی که تعداد دیگری از افراد سیگاری احساس می کنند که بعد از سیگار احساس بدتری دارند. به طور مثال، یکی از صحبت های فرد سیگاری که قصد ترک سیگار را دارند این است:

بعضی دیگر از افراد سیگاری نیز سیگار کشیدن را به صورت یک عادت، یک پاسخ آموخته شده زمانی که احساس خلق پایین یا استرس می کنند، شرح می دهند. می دانیم که از نظر فیزیکی کمکی به من نمی کند، اما درست مثل یک نوع واکنش ناخوداگاه و اتوماتیک است . در تعدادی دیگری از افراد سیگاری نیز سیگار کشیدن به عنوان یک مکانیسم مقابله مهم با مشکلات دیده شده است.
مورد دیگر نیز این است که سیگار کشیدن به عنوان رفتار آسیب به خود در فرد مبتلا به بیماری افسردگی تلقی می شود. در بعضی افراد نیز سیگار کشیدن به عنوان شکلی از خودآزاری، روشی برای تنبیه فیزیکی جسم فرد به طور ناخودآگاه توصیف می شود.
مورد دیگر در زمینه ترک سیگار ناامیدی است که در زمینه موفقیت برای ترک سیگار تعیین کننده است. احساس ناامیدی اغلب به دیدگاه فرد سیگاری مرتبط است. به طور مثال، بسیاری از افراد سیگاری نیز ناامیدی از شکست در زمینه ترک سیگار را دارند چون قبلا به دفعات تلاش کرده و هر چیزی را برای کمک به ترک امتحان کرده اند.
البته حمایت های روانی روانپزشک و روانشناس نیز به افزایش انگیزه برای تلاش ترک سیگار فرد کمک خواهند کرد. بعضی از افراد نیز احساس می کنند در صورتی که اطرافیان آنها را درک کنند، حمایت روانی بیشتر در تلاش برای ترک سیگار خواهند داشت . البته افرادی نیز وجود دارند که برای ترک سیگار به روانپزشک مراجعه می کنند و احساس می کنند که مراجعه به روانپزشک نقش مهمی در ترک سیگار نخواهد داشت، مگر این که نیاز به توصیه ای درباره مصرف دارو درمانی برای ترک سیگار در شرایط افسردگی باشد. البته نگرش مثبت نسبت به مراجعه به روانپزشک و روان درمانگر نیز در زمان مراجعه برای ترک سیگار نیز نقش مثبتی دارد.

افراد سیگاری مبتلا به بیماری افسردگی که که جلسه های ویزیت منظم و منسجم با روانپزشک و روانشناس را به عنوان بخشی از روند اصولی ترک سیگار خود از ابتدا انجام دادند، از شرایط روانی بهتری به صورت کاهش احساس افسردگی برخوردهستند و لذت بخش بودن جلسات درمانی را در زمان ویزیت توط متخصصین ترک سیگار گزارش می کنند. با این حال، علیرغم آموزش و توصیه هایی که برای ترک سیگار در هر جلسه داده می شود، بسیاری از افراد سیگاری این احساس را می کنند که قادر به پیروی از توصیه ها و عملی کردن توصیه های لازم برای ترک سیگار نیستند. در این طور موارد توصیه می شود که فرد این مورد رابه خصوص حتما با درمانگر ترک سیگار خود به طور شفاف و مستقیم بیان کند تا از حمایت مستقیم درمان گر بهره مند شود تا بتواند در زمینه ترک سیگار به صورت قدم به قدم و طبق اصول حرفه ای پیش برود.
نقش پزشک عمومی نیز در زمینه موفقیت در زمینه ترک سیگار متغیر است. در بعضی از نقاط ایران که سیستم پزشک خانواده وجود دارد که فرد مبتلا به بیماری افسردگی که که قصد ترک سیگار را دارد، در ابتدا باید به پزشک عمومی برای بررسی از نظر تشخیص و درمان بیماری افسردگی مراجعه کند. بنابراین تصور درست این است که که همکاری پزشک عمومی در کمک به افراد مبتلا به بیماری های اضطرابی و افسردگی که قصد ترک سیگار را نیز برای بهبود وضعیت سلامت روانی و جسمی خود دارند، برای ترک سیگار بسیار مهم است. بهره مندی از حمایت در طول فرآیند ترک سیگار بسیار مهم دانسته شده است و بیشتر افراد سیگاری که در روند حمایتی و درمانی قرار می گیرند، احساس می کنند که پزشک عمومی آن ها مشکلات دخیل در فرآیند ترک سیگار را درک می کند.
دیدگاه دیگری که اغلب برای ترک موفق سیگار نیاز است، افزایش فاکتورهای درونی در فرد است همچون افزایش انگیزه، ارتقاء اعتماد به نفس و افزایش بهره گیری از حمایت حرفه ای از روانپزشک، روانشناس و روان درمانگر مطلع از اقدام ها و روش های ترک سیگار است. البته موارد دیگر نیز دخیل هستند که در فردی با فرد دیگر کاملا متفاوت است. به طور مثال وضعیت سلامت روانی فرد سیگاری است. درفرد مبتلا به بیماری افسردگی که سیگاری نیز به اصطلاح است، از همان ابتدا ممکن است که توصیه برای ترک ناگهانی و عدم مصرف سیگار به نحوی غیر عمل باشد. چه بسا که فرد مبتلا به بیماری افسردگی که تحت درمان با داروهای ضد افسردگی نیز هست، در ابتدا با انگیزه بالا سیگار را مصرف نمی کند اما بعد از چند روز علایم افسردگی ش بدتر شده و به روانپزشک گزارش می دهد که وضعیت روحی و روانی اش بدتر شده است. بنابراین، از نکات مهم و دخیل می توان به این موارد نیز اشاره کرد:

داشتن افکار متناقض به طور مثال، اگرچه فرد تمایل به ترک سیگار را بیان کرده اما مقدار انگیزه و دلایل آن در طول زمان کاهش می یابد. گاهی از موارد این مساله را به ضعف نیروی درون روانی فرد نسبت می توان داد. این یافته با شواهد مبنی بر این که درمان افزایش انگیزه به هنگام پرداختن به مصرف نیکوتین در سیگاری های افسرده اهمیت دارد و به افزایش نتایج ترک کمک می کند، سازگار است. علاوه بر افسردگی مواردی نیز مثل اضطراب، استرس، و عصبانیت همگی به عنوان آغازکننده های سیگار کشیدن در بعضی از افراد ذکر شده اند. توصیف سیگار کشیدن به شکل یک واکنش آموخته شده در زمان بروز موارد گفته شده شایع است، اگرچه باعث تسکین اندک و موقتی در فرد می شود.

نکته پایانی مقاله:

دکتر ندا فرزانه روانپزشک بیان می کند که در زمینه ترک سیگار روش های داروئی و غیر داروئی موثری وجود دارند. برای گرفتن نتیجه برای ترک سیگار بهتر است که فرد حتما به متخصصینی که به طور حرفه ای در زمینه ترک مواد و سیگار فعالیت می کنند برای ارزیابی مراجعه نمایند. بخصوص اگر که فرد بیماری های روانی مثل افسردگی را نیز به صورت همزمان علاوه بر سیگاری بودن داشته باشد، مراجعه به روانپزشک در زمینه درمان او بسیار کمک کنند است.