سندرم روده تحریک پذیر از شایع ترین بیماری های روانی تنی با بایدها و نبایدها تغذیه ای بسیار است. ندا فرزانه دکتر روانپزشک متخصص بیان می کند که سندرم روده تحریک پذیر به اصطلاح عموم “کولیت عصبی”، روده عصبی”، “سندروم روده تحریک پذیر”، “بیماری روده تحریک پذیر” و “ورم روده” شناخته میشود. یکی از دغدغه های مهم و تاثیرگذار در افراد مبتلا به روده تحریک پذیر که در جلسات ویزیت حضوری و یا مجازی پرسیده می شود، این است که چه مواد غذایی را در سبک زندگی افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر نباید استفاده کرد. همان طور که در سلسله مقالات دکتر فرزانه در مورد اختلالات روان تنی یا سایکوسوماتیک توضیح داده شد، “روان وجسم” تاثیرات دوطرفه و مهم بر روی یکدیگر دارند. در مورد سندرم روده تحریک پذیر که از شایعترین اختلالات سایکوسوماتیک در دنیاست، نیز این مسئله صادق است.

سندرم روده تحریک پذیر، بیماری کشنده ای نیست اما بخاطر روند طولانی و مزمنی که دارد، میتواند موجب اضطراب و یا رنج روانشناختی در فرد مبتلا با توجه به شدت و علائم اصلی اش بشود. بسیاری از افراد مبتلا به روده عصبی از روند فرسایشی به صورت نگرانی در مورد بروز نفخ، یبوست، اسهال، درد شکمی و ضرورت دفع بلافاصله مدفوع شکایت دارند. در این مورد فرد بلافاصله نیاز دارد که خود را به دستشویی برساند، بخصوص در زمان بیرون از منزل بودن، در زمان کار، مهمانی و بیرون رفتن با دوستان. این مسئله بخصوص در افرادی که مبتلا به انواع با تظاهر غالب اسهالی هستند، موجب ناراحتی فرد می شود. این افراد از نگرانیهای خود که موجب محدود شدن روابط اجتماعی،کاهش حضور در جمع دوستان و یا حتی افراد خانواده شده است، به عنوان بدترین کابوسهای خود یاد میکنند.

دکتر ندا فرزانه روانپزشک که مقالات متعدد بین المللی چاپ شده در زمینه مشکلات روحی روانی افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر دارند، بیان می کند که سه چهارم موارد مبتلایان به سندرم روده عصبی در کودکان سنین مدرسه، سابقه آغاز نشانه‌ های را در اثر استرس ‌های مربوط به مشکلات مدرسه و استرس ‌های ناشی از روابط با والدین دارند. همچون نشانگان روده تحریک‌ پذیر بالغین، البته اختلال شخصیتی مشخصی در اطفال با سندرم روده تحریک پذیر یافت نشده است. در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر در مقایسه با زنان مبتلا به بیماری ‌های التهابی روده، میزان ‌های عددی مورد آزار هیجانی واقع شدن، خود سرزنش کردن و سکوت درونی بیشتر است. بین عوامل استرس آور محیطی، عواملی مثل مشکلات زناشویی، اختلاف با کودک یا والدین و نگرانی در مورد کار و زندگی شغلی در این افراد شایع ‌تر است.

در رژیم غذایی افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر که یبوست دارند، باید این موارد حدف شوند:

• غذاهای پرچرب
• چیپس و پفک
• قهوه و نوشینیهایی کافئین دار
• رژیم غذایی سرشار از پروتئین
• پنیر
• کنسرو
• غذاهای فست فوود
• سیگار

استفاده از این موارد در رژیم غذایی فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر که یبوست دارند، توصیه میشود:

• استفاده از سبزیجات و فیبر
• نوشیدن آب در طول روز به میزان کافی

رژیم غذایی در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر که نوع غالب اسهال دارند، این موارد باید حذف شوند:

• مصرف فیبر و سبزیجات در وعده های غذایی
• شکلات
• الکل
• نوشیدنیهای گاز دار که حاوی قندهای مصنوعی هستند
• وعده های غذایی حجیم
• غذاهای سرخ کردنی و پرچرب
• شیر –بهتر است که شیر بدون لاکتوز مصرف شود
• سیگار
• مصرف همزمان موادغذایی با دمای پایین مثل آب یخ و یا بستنی با غذای گرم
• مصرف همزمان چای و قهوه گرم با غذاهای سرد در یک وعده غذایی
• کلم بروکلی
• پیاز
• ادویه و فلفل
• حبوبات
• مصرف آب همزمان با وعده غذایی

رعایت این موارد در رژیم غذایی فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر که اسهال دارند، ضروری است:

• مصرف غذا در چندین وعده غذایی اما به میزان کم
• مصرف آب حدود ۲ ساعت قبل و یا بعد از وعده غذایی
• جویدن لقمه های غذا
• آهسته غذا خوردن
• عدم مصرف غذا در موارد احساس اضطراب و نگرانی
• کاهش اضطراب در زندگی تا حد ممکن

مشاوره توسط روانپزشک متخصص سندرم روده تحریک پذیر برای کاهش اضطرابهای اضافی که میتواند بخاطر علل شغلی،امور بین فردی، مسائل خانوادگی، تربیت فرزند، عدم تفاهم با همسر،مسائل مالی،عدم امنیت شغلی،عدم کنترل در امور زندگی و مسائل جنسی با همسر و یا بسیاری موارد دیگر باشد، بسیار کمک کننده است چون این افراد میتوانند با ارائه توصیه های کاربردی مناسب به کاهش اضطراب فرد در این زمینها کمک نمایند.

راهکارهای غیر دارویی برای کاهش استرس نیز بیان شده است دکتر فرزانه روانپزشک و روان درمانگر بیان می کند که خواب کافی، تمرینات بدنی و ورزش به صورت اصولی و گوش دادن به موسیقیهای آرامش بخش و ملایم راهکارهای طلائی برای کنترل اضطراب و خشم در افراد با کولیت روده هستند.

آیا افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی نیاز به ویزیت روانپزشک دارند؟

با توجه به اینکه علل روانشناختی در ایجاد علائم، سیر بیماری، پاسخ به درمان و روند درمان بسیار حائز اهمیت اند، در صورتیکه توسط متخصص گوارش بعد از بررسیهای تخصصی مناسب اعلام شد که مبتلا به کولیت عصبی یا روده عصبی هستید، ضمن رعایت اصول درمانی ارائه شده توسط متخصص گوارش، باید حتما به روانپزشک نیز مراجعه نمایید تا توصیه های درمانی لازم در زمینه پیشگیری و درمان بیماریهای روانپزشکی مستعد کننده و یا همزمان نیز لحاظ گردد.
اهمیت این مسئله این است که علائم این بیماری به صورت گوارشی است و تنها بعد از مراجعات و آزمایشات لازم تکمیلی، تشخیص این بیماری توسط متخصص گوارش در اکثر موارد داده میشود. در نتیجه متاسفانه اکثر افراد مبتلا به کولیت روده که به روانپزشک مراجعه میکنند، بعد از اینکه بسیاری از روشهای درمانی را امتحان کرده و نتیجه مناسب را نگرفته اند، مراجعه میکنند که دیگر در این مراحل میتوان گفت که روند درمان پیچیده تر میباشد. بخاطر اهمیت همین بیماریها هست که فلوشیپ سایکوسوماتیک یا روان تنی از چندین سال قبل به درمان اختلالات روانپزشکی اضافه شده است.

اهمیت سلامت روانی در فرد با کولیت عصبی:

سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی مشکل مزمنی است که همه جنبه‌ های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش قابل ملاحظه در کیفیت زندگی می‌شود. حدود ۷۵% بیماران، طی پنج سال بعد از تشخیص اولیه علامتدار باقی می‌مانند. سندرم روده تحریک پذیر به وفور در وضعیتهای طبی دیده می‌ شود و حدود دوازده درصد از تشخیصهای مراقبتهای اولیه و بیست و هشت درصد از تشخیصهای متخصصین گوارش را شامل می‌شود دارند و میزان غیبت از محل کار یا مدرسه در بیمارانی که روده تحریک پذیر دارند، در مقایسه با افرادی که نشانگان روده تحریک ‌پذیر ندارند، سه برابر گزارش شده است.

درمان بیماری ‌های روانپزشکی همزمان در بیماران کولیت روده که به جستجوی درمان می ‌روند، موجب کاهش شدت علائم روده عصبی می‌ شود.

آیا داروهای روانپزشکی برای درمان کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت روده موثرند؟

درمانهای دارویی با داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب برای درمان بیماری ‌های همزمان اضطراب و افسردگی و نیز درد مزمن همراه با کولیت روده، از طریق تنظیم نورونی تاثیر می‌کند. به نظر می‌رسد که داروهای ضد افسردگی به عنوان ضد درد مرکزی موجب افزایش سطح آستانه درک درد از طریق تقویت مهار راههای درد می ‌شوند.

آیا هیپنوتیزم در درمان سندرم روده تحریک پذیر موثر است؟

خوابواره – درمانی در درمان بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر موجب کاهش پایدار در میزان ‌های عددی اضطراب تا مدتها می باشد.

آیا روان درمانی در بهبود علائم سندرم روده تحریک پذیر موثر است؟

شناخت – رفتار درمانی در سندرم روده تحریک پذیر موجب بهبود بیشتر علائم و آسیب‌ های روانی در مقایسه با ارزیابی نشانه‌ ها و کنترل وضعیت آنها می ‌شود.
متاسفانه در بسیاری از موارد دیده شده است که چون بیماری روده تحریک پذیر دارای سیر مزمنی است، فرد بعد از مدتی مراجعه با متخصص گوارش و یا روانپزشک، بدون مراجعه مجدد و تحت نظر قرار گرفتن توسط روانپزشک اقدام به مصرف همان داروها بدون نظر پزشک متخصص خود میپردازد و در موارد بدتری نیز به تغییر میزان دارو، نوع دارو و زمان مصرف داروها میپردازند. نتیجه متاسفانه این است که فردی که علائمش کنترل شده بوده، بعد از مدتی با تشدید علائم و شکایت از اینکه دیگر از دکتر رفتن و مصرف داروها خسته شده است، مراجعه مینماید.

توصیه نهایی مقاله:

دکتر فرزانه روانپزشک بیان می کند که چون سندرم روده تحریک پذیر به صورت طولانی مدت و گاها همیشگی است بنابراین فرد حتما باید تحت نظر پزشک متخصص خود بوده و به توصیه های ایشان به صورت دقیق عمل نماید تا از ایجاد بیماری های افسردگی، اضطرای، وسواسی و سایر موارد پیشگیری شود.