اختلال استرس بعد از سانحه و بیماری افسردگی، دو بیماری روانی مهم بعد از شیوع کرونا هستند. مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه بورد تخصص روانپزشکی با عنوان “بیماری روانی بعد از کرونا” برای خوانندگان محترم سایت در مورد اضطراب کرونا، وسواس گرفتن کرونا و نکات آموزشی قرنطینه کرونا ارائه شده است.
انتشار ویروس کرونا و کشندگی آن، انسانهای زیادی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، میان فردی و روانشناختی و فرهنگی گرفتار کرده و رنج روزافزونی را بر انسانها تحمیل کرده است. این ویژگیها، ویروس کرونا را به عنوان یک تهدید جهانی بر علیه سلامت و بقای بشر کانون توجه قرار داده است. متاسفانه گاهی پرداختن ویژه به مسائلی همچون تشخیص زود هنگام موارد مشکوک و افراد مبتلا و پیشگیری از زنجیره انتقال، باعث می شود موضوع مهمی چون بار روانی بالای وارد شده به اعضای خانواده متوفی، کمتر مورد توجه و ارزیابی قرار بگیرد. نزدیکان فرد فوت شده در اثر بیماری، از جمله گروه های آسیب پذیر و حساس در برابر مشکلات روانشناختی طولانی بعدی خواهند بود.

افزایش خطر ابتلا به بیماری افسردگی در فرد

بنابراین یکی از مشکلات مهم این است که اتفاق هایی که در روند فوت عزیزان در اثر کرونا می افتد، اتفاقاتی هستند که مرحله به مرحله با فاصله زمانی کم و پشت سر هم است. بنابراین، فرد بعد از مدت کوتاهی متأسفانه ممکن است در عرض چند روز یا چند ساعت مطلع می شود که بیمار او فوت کرده است. همین دیدگاه است که می تواند موجب افزایش مشکلات و بیماری های روحی و روانی در فرد بازمانده کرونا بشود. از شایع ترین این بیماری ها عبارتند از اختلالات افسردگی اساسی و اختلال استرس بعد از حادثه. در این بیماری ها فرد علاوه بر این که سوگ از دست دادن فرد عزیزش را تجربه می کند، علائم شدیدتری را نیز تجربه می کند.

ندا فرزانه دکتر روانپزشک تهران بیان می کند بر اساس جدیدترین مطالعاتی که در کشورهای چین و سایر کشورهایی که در این زمینه پیشرو بوده اند انجام شده، مشخص شده است که بسیاری از بازماندگان افراد که عزیزانشان را در اثر کرونا از دست داده اند، مبتلا به اختلالات افسردگی ماژور و اختلالات پس از سانحه بوده اند. یکی دیگر از دلایلی که می تواند توجیه کننده ی این مطلب باشد این است که در فردی که عزیزش را در اثر کرونا از دست داده است چندین فقدان وجود دارد. حال اگر مشکلات اقتصادی، از دست دادن کار، مسائل عاطفی و مشکلات خود با اطرافیان، خانواده و دوستان را نیز به این مسائل اضافه کنیم، می توان تصور کرد که چرا افزایش بیماری های روحی روانی در بازماندگان افرادی که اطرفیان و عزیزانشان را در اثر کرونا از دست داده اند بیشتر است.

راهکارهای کمک به افراد داغدار بعد از فوت عزیز در اثر کرونا:

همدلی کردن:

از راهکارهایی که می توان برای داغداران این مسئله برای تسکین دادن شان به کار برد این است که از آن ها به خاطر این که عزیزشان را در اثر کرونا از دست داده اند، اجتناب نکنیم و در جهت ارتقاء سلامت روانی در بحران کرونا آگاهانه تر عمل کنیم.

 ارتباط از طریق فضای مجازی

از طریق فضای مجازی یا تلفن احوالپرسی و جویای حال آن ها باشیم.

 برگزاری مراسم سوگواری از طریق فضای مجازی

سعی بکنید در مواردی که فرد خودش مایل به صحبت کردن در مورد از دست دادن عزیزش است با او همدلی نشان دهید و در مواردی که امکانپذیر باشد با سایر دوستان و اعضای خانواده در صورتی که شرایط فراهم شد مراسم سوگواری از طریق فضای مجازی برقرار کنید.

 تشویق کردن فرد برای برقراری تماس با مشاور

در صورتی که فرد نیز به علت عزاردار بودن قادر به مراجعه به روانپزشک حتی به صورت مجازی نیز نیست، می توانید او را تشویق کنید تا تحت درمان پزشک آنلاین متخصص روانپزشکی قرار بگیرد.

در چه مواردی حتما باید فرد به روانپزشک مراجعه کند؟

در مواردی که فرد دچار علائم هشداردهنده است، باید حتماً درمان افسردگی با روانپزشک انجام شود که این موارد عبارتند از:

فرد افکار خودکشی داشته باشد.
اختلال عملکرد شدید در حوزه ی شناختی داشته باشد.
کندی حرکتی شدید
احساس عذاب وجدان به صورت پایدار و دائمی
احساس گناه و عذاب وجدان شدید در مورد فوت
بیان این جملات که :

“من باعث مرگ او شده ام” و “من هم می خواهم حتما به او بپیوندم”

نکته ی بسیار جالب این است که در افرادی که بعد از ابتلا به کرونا علائمی مثل علائم افسردگی، ناامیدی، اضطراب، احساس گناه از این که چرا زنده مانده ام و بقیه مرده اند را داشته اند، در این ها احتمال این که اگر درمان نشوند مبتلا به اختلال افسردگی شدید گردد، بالا است. به طور مثال این که فردی که در خانواده ای چند نفری زندگی می کرده و چندین نفر از اعضای خانواده مبتلا به کرونا شده بودند و تنها او زنده مانده بوده بعد از مدتی از این که علائم دو هفته ای کرونا کنترل شد و علائم جسمانی رفع شده بود، دچار علائمی مثل احساس گناه از این که چرا او زنده مانده و بقیه مرده اند، عدم علاقه به مواردی که قبلا از آن ها لذت می برده، برقرار نکردن ارتباط اجتماعی با بقیه و افکار ناامیدی بوده که متأسفانه به روانپزشک ارجاع داده نشده بوده و بعد از مدتی اقدام به خودکشی کرده بود که بعد از ارزیابی ها متوجه شدند که اگر او مورد یک ارزیابی ساده روانپزشکی از نظر احتمال این بیماری قرار می گرفت چه بسا که با درمان های دارویی و غیر دارویی بسیار خفیف می توانست اکنون زنده بماند.

در ادامه مقاله دکتر ندا فرزانه با توجه به سوالات زیادی که از ایشان در ویزیت غیرحضوری در دوران کرونا در مورد روش های درمان دارویی و غیر دارویی اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) سوال شده است، نکات علمی را بری راهنمایی به تمامی هموطنان ارائه می دهند.

نقش درمان های دارویی و غیر دارویی اختلال استرس بعد از سانحه بعد (PTSD):

درمان های دارویی و غیر دارویی مناسبی برای این بیماری وجود دارند. از مهمترین درمان های دارویی برای اختلال استرس بعد از سانحه استفاده از داروهای ضد افسردگی است که فقط و فقط باید بعد از تشخیص قطعی این بیماری توسط روانپزشک تجویز بشود. از درمان های غیر دارویی مناسب برای این بیماری می توان درمان های شناختی رفتاری (CBT) مواجهه درمانی، درمان EMDR یا حساسیت زدایی و بازپردازش حرکات چشمی را نام برد. در EMDR بیمار در حین این بیماری تصویری از تجربه ی آسیب زا را در ذهن خود نگه می دارد و سپس  بر روی حرکات انگشت بالین گر متمرکز می شود و وقتی که بیمار در حالت ریلکسیشن قرار می گیرد می تواند رویداد آسیب زا را ارزیابی کرده و علائم خود را از بین ببرد. البته لازم است که این روش حتما در مطب و در کلینیک انجام شود تا بتواند موجب تغییر در حوزه هایی مثل افکار، احساس و خاطرات فرد بشود تا بتواند خاطرات جدیدی از حادثه استرس زا در فرد تشکیل بشود. بنابراین درمان های غیر دارویی نیز مثل ریلکسیشن، CBT، EMDR و روان درمانی در کاهش شدت علائم مؤثر هستند. البته این که کدام یک از دروان درمانی های ذکر شده بتواند در افرادی که بعد از کرونا مبتلا به اختلال استرس بعد از سانحه شده اند مؤثر باشد همچنان مشخص نیست و باید بعد از گذشت زمان و انجام مطالعات جدید بر روی بازماندگان ناشی از کرونا انجام شود تا بتوان روند دقیق این مسئله را بیان کرد.

سخن پایانی مقاله

خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک بیان می کنند که کرونا عواقب روانی بسیار زیادی هم بر روی فردی که بعد از کرونا زنده مانده است و هم بر روی دوستان و اقوام و اطرافیان فرد باقی می گذارد. بنابراین سلامت روانی بعد از جان سالم به درماندن از کرونا را باید جدی بگیریم.