حمله پانیک یا حمله هراس دارای علائم جسمی و هم علائم روانی است. تظاهرات جسمانی حمله پانیک اغلب موارد به صورت درد یا سنگینی قفسه سینه، تنگی نفس و علایمی است که فرد در اولین باری که دچار حمله پانیک می شود، این تصور را می کند که سکته قلبی کرده است. بنابراین به اورژانس رفته یا اینکه با تلفن اورژانس برای ویزیت شدن تماس می گیرد تا او را بررسی کنند. البته بعد از اینکه بررسی های لازم توسط متخصص قلب و عروق، طب اورژانس و پرسنل اورژانس ۱۱۵ انجام شد و اعلام گردید که قلب فرد سالم است و حمله قلبی رخ نداده است، واژه حمله پانیک به گوش فرد می خورد که شما حمله پانیک داشته اید و باید به روانپزشک برای ارزیابی مراجعه نمایید. در متن زیر توضیحاتی توسط خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر در مورد “حمله هراس” یا حمله پانیک داده شده است.
در این متن دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی اعصاب و روان سعی کرده است که در خصوص نقش مکانیسم روانشناختی در موارد بروز علائم جسمانی ترس و اضطراب و اهمیت علائم جسمانی در مورد نحوه درک این سیستم از علائم جسمانی اضطراب که منجر به بروز حمله و یا بیماری پانیک میشود، بپردازد.
تقریبا هر کسی زمانی احساس اضطراب داشته است. اما حملات پانیک با سطح شدیدی از اضطراب مشخص می شوند که شما ممکن است آن را به اشتباه به عنوان حمله قلبی یا سایر مشکلات پزشکی شدید تعبیر کنید و یا احساس کنید دارید دیوانه می شوید و کنترل از دست می دهید. طی حمله پانیک شما ممکن است کوتاه شدن تنفس، احساس سوزش، ناراحتی معده، صدای زنگ در گوش، حس مرگ قریب الوقوع، لرزش، احساس خفگی، درد قفسه سینه، عرق کردن و تپش قلب احساس کنید. باید نخست به پزشکتان مراجعه کنید تا علت های پزشکی این علائم مانند هیپروتیروئیدیسم، اعتیاد به کافئین، پرولاپس دریچه میترال یا سایر علت ها را رد کند. وقتی علت های پزشکی رد می شود، باید روانپزشک شما را از لحاظ اختلال پانیک ارزیابی کند. اختلال پانیک را میتوان به عنوان ”ترس از ترس” نیز نامید، زیرا افرادی که از این اختلال رنج می برند، از علائم ترس یا یک حمله پانیک می ترسند و این علائم را به معنی این که اتفاق وحشتناک قریب الوقوع برای آنها رخ می دهد تعبیر می کنند. ترس به طور طبیعی وقتی ما در خطر واقعی هستیم، رخ می دهد و به عنوان هشدار یا علامتی به مغز است که ما در خطر هستیم تا بتوانیم از خودمان در مقابل آن محافظت کنیم.
علائم جسمانی اضطراب و ترس مثل افزایش میزان ضربان قلب، غیره به ما هم برای فرار و هم برای جنگیدن توان می دهند که به این پاسخ ها اصطلاح ” جنگ یا گریز می گویند. برای مثال، قلب ما سریع‌تر می‌تپد وقتی که در خطریم تا خون بیشتری را پمپاژ کند و اکسیژن حمل کند. اکسیژن به ما انرژی بیشتری برای فرار یا جنگیدن می دهد وقتی که با خطر مواجه ایم. در اختلال پانیک، بدن شما تصور می کند شما در خطر هستید حتی اگر هیچ خطری وجود ندارد. وقتی ترس در عدم حضور خطر ایجاد می شود که میتوان آن را به نوعی “هشدار غلط ” نامید که البته با گذشت زمان، این هشدارهای غلط یک هشدار آموخته شده می شود به این معنی که از همان نشانه های ترس که برای محافظت از خطر واقعی ایجاد شده است ترس ایجاد میشود.
بنابراین شما گمان می کنید حمله پانیکی دارید که خطرناک است به این معنی که چیزی در مورد شما غلط است اما وقتی حملات پانیک را در سیستم روانشناختی به صورت خطرناک درک شود، ترس بیشتر یا حملات پانیک بیشتر در آینده به عنوان شیوه مقابله با این عامل خطرناک پنداشته شده در سیستم روانی فرد خطرناک راه اندازی می شود. یکی از رویدادهای ناگوار در اختلال پانیک این است که در بدن دقیقا از علائمی که برای محافظت در برابر خطر تعبیه شده ، به عنوان عامل خطر شناخته میشود در نتیجه با اعتقاد به این که فرد در شرایط خطر قرار دارد ، حمله پانیک ایجاد میشود.
افراد مضطرب ممکن است خلق و خویی داشته باشند که آن ها را برای ایجاد اختلال پانیک آسیب پذیرتر بسازد. همچنین تحقیق نشان داده است که اضطراب می تواند وراثتی باشد و ممکن است ناشی از عوامل زیستی و یا یادگیری از تجارب اولیه باشد. تجارب اولیه با ایجاد اختلال پانیک مرتبط است مثلا فرد یاد بگیرد جهان را مکان خطرناک بداند و خصوصا احساسات بدنی درونی را خطرناک بدانند. افراد مبتلا به اختلال پانیک به طور مفرطی بر احساسات جسمی تمرکز دارند و سو تعبیر‌های فاجعه سازی از احساسات به وجود می آورند. برای مثال، ممکن است آن ها با تمرکز بر ضربان قلبشان نتیجه بگیرند دچار حملات قلبی شدند. همچنین ممکن است حملات پانیک اولیه در افراد آسیب پذیر توسط موقعیت های استرس آور مانند ترک کردن خانه، مشکلات ارتباطی، جراحی، مسئولیت های جدید، یا بیماری جسمی فعال گردد. بعضی از افرادی که بیماری پانیک دارند، افسردگی را به عنوان پیامدی از احساس عدم کنترل و احساس عدم اطمینان درباره شیوه برخورد با مشکلاتشان تجربه می کنند.
فردی که اولین بار دچار حمله پانیک می شود، چه افکار ناراحت کننده ای در ذهن او می گذرد؟
بعضی از این افراد علائم پانیک را به عنوان علامتی از بیماری پزشکی خطرناک، بیماری ذهنی جدی، یا فقدان کنترل سو برداشت می کنند.
ممکن است باور داشته باشند که واقعا بیماری قلبی یا یک بیماری روانپزشکی سخت دارند
آنها ممکن است تماس با واقعیت را از دست بدهند، از حال بروند، یا ترس داشته باشند که سکته کنند
ممکن است بترسند که بروز این علائم بخاطر بیماریی سخت ناشناخته ای است که میتواند منجر به مرگشان شود
با توجه به این که این بیماران بر این باورند که احتمال مرگشان در زمان بروز این حمله بالاست بخصوص بخاطر مسائل قلبی، بنابراین آنها درباره داشتن حملات بعدی نگران هستند.
بعضی از تصورات غلط در زمان بروز علائم جسمانی در اختلال پانیک کدامند؟
قلبم دچار تپش شده است پس من دچار حمله قلبی شدم
من احساسا ضعف و سرگیجه دارم و من ممکن هست که هرجایی که این اتفاق برام رخ بده،از حال برم و کسی نباشه که بهم کمک کنه
اگر من در مترو حمله این حالت رو بگیرم در مقابل همه از حال می روم
بسیاری از بیماران که اختلال پانیک دارند آگورافوبیا تجربه می کنند. افراد مبتلا به آگورافوبیا از مکان ها یا موقعیت هایی که در آن ها فرار کردن در صورت وجود حمله پانیک ممکن است دشوار باشد می ترسند. ممکن است آن ها از تنها رفتن، تنها ماندن در خانه، سوپر مارکت، مترو، هواپیما، پل، ارتفاعات، تونل، فضای باز، رانندگی کردن، آسانسور، و مشابه ان ها اجتناب کنند. این افراد می‌ترسند که در این موقعیت‌ها دچار حمله پانیک شوند.
وقتی از این موقعیت ها نمی توان اجتناب کرد، افراد در سیستم روانشناختی به صورت نیمه خودآگاه معمولا شیوه های مختلفی برای احساس امنیت در خودشان ایجاد می کنند بسیاری از افراد، با اختلال پانیک و آگورافوبیا یک «شخص ایمن» دارند کسی که آن ها را در مواردی که مضطرب می شوند و نیاز به فرار کردن دارند همراهی می کنند. علت این محدودیت ها در زندگی، بعضی از افراد با اختلال پانیک متاسفانه بدون مراجعه به روانپزشک و روانشناس اقدام به خوددرمانی با داروهای آرام بخش می‌کنند که این موضوع نه تنها موجب درمان نشده بلکه خود موجب مشکلات بعدی و چه بسا اعتیاد به بعضی مواد نیز میشود.
نکته پایانی مقاله
دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر بیان می کند که در زمینه کنترل سریع و موثر حمله پانیک بیان می کند که وقتی که فردی دچار حمله پانیک شود، باید حتما به روانپزشک، روانشناس و تیم درمان روانپزشک و روان درمانگر مراجعه کند تا راهکارهای درست کنترل حمله پانیک را یاد بگیرد.