مردان و زنان به یک اندازه ممکن است به اختلال وسواسی جبری مبتلا شوند اما ابتلا به این اختلال در مردان عمدتاً در سنین پایین تری نسبت به زنان روی می دهد. مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه روانپزشک متخصص برای درمان وسواس مردان و زنان رای خوانندگان محترم سایت ایشان با عنوان ” ۴ نکته کلیدی در درمان وسواس فکری ” نوشته شده است.
اختلال وسواسی – اجباری (OCD)
بیماری وسواس فکری عملی معمولا از اوایل زندگی شروع می شود و مدت زمان طولانی طول میکشد. اگر چه تعداد کمی از بیماران مبتلا به بیماری وسواس فکری عملی در افراد بالای ۳۰ سال رخ می دهند. مطالعات بالینی و اجتماعی طولی نشان داده اند که علائم بیماری وسواسی جبری می تواند برای چندین دهه باقی بماند، اگر چه بهبود می تواند در تعداد قابل توجهی از افراد رخ دهد. اختلال وسواسی – اجباری (OCD ) یک اختلال روانی مهم به خاطر شیوع قابل توجه آن و اختلال عملکرد مرتبط با آن در زمینه کاری، خانوادگی و شغلی است. البته طبق جدیدترین تقسیم بندی های روانپزشکی، بیماری وسواس به عنوان بیماری های طیف وسواس و اختلالات مرتبط قرار داده شده است. خصوصیت اصلی بیماری وسواسی جبری و بیماری های مرتبط با آن، وجود وسواس و یا اجبار در این بیماری ها هست. در مورد علائم وسواس فکری و تعریف وسواس می توان گفت که به عنوان افکار تکراری و مداوم، تصاویر، تکانه‌ها و یا فانتزی هایی هستند که مزاحم و ناخواسته هستند و عموما با اضطراب مرتبط هستند.
اجبارها به عنوان رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی هستند که فرد احساس می کند در پاسخ به یک وسواس فکری مجبور به انجام رفتاری می شود. کودکان ممکن است در شناسایی یا توصیف وسواس های فکری خود به روانپزشک متخصص درمان وسواس مشکل داشته باشند اما اغلب بزرگسالان می توانند وسواس ها و اجبارهای خود را با کمک روانپزشک متخصص با گذشت زمان تشخیص دهند. تئوری های رفتاری شناختی از مدت ها پیش تاکید کرده‌اند که وسوسه ها اغلب منجر به افزایش اضطراب یا احساس ناراحتی و اجبار در پاسخ به وسواس انجام می شود. این بیماری نسبتا شایع و مزمن است که باعث ناتوانی و اختلال عملکرد قابل توجهی در تمام دنیا شده است. بیماری اختلال وسواسی – اجباری (OCD ) و اختلالات مرتبط گروهی از شرایط هستند که اغلب تشخیص داده نمی شوند و به این خاطر درمان نمیشوند. بنابراین نیاز هست که فردی که سابقه علائم وسواسی دارد به روانپزشک متخصص مراجعه کرده و تحت درمان قرار بگیرد. ندا فرزانه دکتر روانپزشک ذکر می کند که اختلال وسواسی – اجباری (OCD ) یک نمونه مهم از یک اختلالهای نورسایکیتری است که در مورد آن تحقیقات دقیقی در مورد پدیده شناسی، سایکوبیولوژی، دارو درمانی و روان درمانی در جهت تشخیص، ارزیابی و نتایج بهتر درمانی در حال انجام است.
علائم مشترک در بیماران با وسواس و اجبار یا به نوعی انواع وسواس فکری به طور کلی اکثرا شامل این دسته از موارد هستند:
افکار نگران کننده در مورد کثیفی، نجاست و پاکی به همراه شستشو یا تمیز کردن به صورت وسواس گون
افکار نگران بودن در مورد احتمال آسیب به خود و یا دیگران رسیدن از طریق مریضی لاعلاج گرفتن و یا تصادف کردن، چک کردن متعدد انجام دادن کارها مثلا اینکه فردی چک میکند به کرات چک میکند که در را بسته یا نبسته، شیر گاز را بسته یا نه
هجوم افکار و یا فانتزی های جنسی مثلا اینکه وقتی به جنس مخالف یا موافق نگاه میکند، فکر وسواسی در ذهنش می آید که با فرد سکس و یا زنا انجام داده و مضطرب میشود
نگرانی در مورد متقارن و قرینه بودن لوازم و اشیا
شمارش هر چیزی به کرات و وسواس گونه
افکار وسواس گونه در زمینه مذهبی و عقاید مذهبی به صورت کفر گفتن به خدا و یا مقدسات
جمع کردن وسواس گونه لوازم و به نوعی احتکار کردن لوازمی که فرد به او نیاز ندارد، است. البته انواع دیگری نیز وسواس وجود دارند که در این لیست قرار نمیگیرند.
اخیرا نظرسنجی‌های سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده‌اند که بیماری وسواسی جبری (OCD ) دارای شیوع مادام العمر ۲ % است، اگر چه ارقام در مناطق مختلف دنیا متفاوت است. در خصوصیات افراد دارای وسواس فکری می توان گفت که این بیماری میتواند با سایر بیماری های روانپزشکی مثل بیماری افسردگی همزمان وجود داشته باشد.
بیماری وسواسی جبری (OCD ) در زنان شایع تر از مردان در جامعه است و نسبت زنان به مردان مبتلا به بیماری وسواسی جبری اغلب حتی در نمونه های بالینی نسبتا زیاد است. البته، بیماری وسواسی- جبری (OCD) اغلب در افراد در تمام طبقات اجتماعی – اقتصادی دیده می شود.
علل احتمالی بیماری وسواس فکری عملی
انواع ژن های سروتونرژیک، کاتکول آمینرژیک و گلوتاماترژیک در مورد عوامل موثر در مورد بیماری وسواسی جبری (OCD ) پیشنهاد داده شده است. طیف گسترده ای از عوامل محیطی، از جمله رویدادهای نامطلوب پیش از تولد مانند عوارض تولد، رویدادهای استرس زا یا آسیب زا به عنوان عوامل خطر بالقوه برای بیماری OCD شناخته شده اند. همچنین مشکل در عملکرد مدارهای عصبی یا نورونی نیز در مغز افراد وسواس وجود دارد.
علل ایمونولوژیکی
بخصوص مکانیسم‌های ایمنی به عنوان عامل مهم در بیماری وسواس فکری عملی (OCD ) کودکان مطرح میشوند. بخصوص سیتوکین های پیش التهابی مانند تی ان اف – آلفا TNF) ) وIL- 12 (اینترلوکین) اشاره شده‌است. آسیب التهابی به مونوسیت ها را می توان در بعضی از افراد مبتلا به اختلال وسواسی – اجباری (OCD ) آزمایش کرد و با اثرات داروی های درمان بیماری وسواسی جبری (OCD ) که با اندازه‌گیری سیتوکین های پیش التهابی دیده میشود، اصلاح می شود. نقش سیستم ایمنی و عفونت همچنان مورد مطالعه قرار می‌گیرد همانطور که در تعدادی از بچه ها بعد از بیماری آنسفالومیلیت منتشر حاد نیز این بیماری دیده میشود که می تواند در اثر آسیب به ماده سفید مغز باشد.
اختلال وسواس فکری یا عملی ، یک اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی مفرط درمورد نظم و ترتیب و امور جزئی و همچنین کمال‌طلبی همراه است، تا حدی که به از دست دادن انعطاف پذیری، صراحت و کارایی می‌انجامد. در اختلال وسواسی-فکری عملی افکار وسواس‌گونه و اضطراب‌آور و ترس با وسواس‌های عملی همراه میشود. این وسواس‌های عملی کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. این کردارها (compulsion) تکراری و کلیشه ای و تا اندازه ای غیرارادی هستند.
توصیه های ساده کنترل وسواس فکری
آگاهی از مکانیسم وسواس
از افکار وسواسی خود نترسید.
افکار وسواسی به صورت نجاست، تمیزی و کثیفی یا وسواس جنسی منجر به نیاز فوری برای انجام کاری میشوند تا در آن لحظه اضطراب فرد کم شود.
مبارزه با وسواس فکری
یک دوره زمان ۱۰ دقیقه ای برای فکر کردن به افکار وسواسی در روز اختصاص دهید.
در این مدت به افکار وسواسی خود فقط فکر کنید و نه به عواقب منفی آنها.
بعد از آن حدود چند دقیقه نفس عمیق کشیده و سپس به دنبال فعالیتهای روزمره خود مثل کار، نگهداری فرزند و غیره بروید.
اگر در طول روز دوباره افکار به ذهنتان آمد، آنها را یادداشت کرد و به خود بگویید که ” در زمانی که به فکرهای وسواسیم اختصاص دادن،بهتون فکر میکنم”.
از افکار استرس زای خود یک لیست به نام “ فکرای وسواسی ” درست کنید.
مبارزه با وسواس عملی
در زمانی که نیاز به چک کردن مجدد کارهایی که انجام دادید، شستن و تمیز کردن مجدد دست و یا هر کار وسواسی دیگر دارید به خود بگویید:
“این وسواس من هست که الان به خاطر تغییرات مغزی من رو مجبور به این کار میکنه و نه اینکه من باید دوبار این کار رو بکنم.
به این فکر کنید که لازم نیست که این افکار وسواسی رو از ذهنتون بیرون کنین یا خودتون رو سرزنش کنین بلکه به جای آن به دنبال انجام یک کار دیگری که مشغولتان کند، بپردازید.
یا اینکه به خودتون بگویید “من فعلا این کار رو انجام نمیدم”.
خودتان را بخاطر این افکار وسواسی سرزنش نکنید.
فرد مبتلا به بیماری وسواس را درک کرده و از اون نخواهید که وسواسش را متوقف کند چون فشار مضاعف در فرد ایجاد کرد و بدتر میشود.
توصیه مهم به اطرافیان فرد مبتلا به اختلال وسواسی – اجباری (OCD)
به فرد مبتلا به بیماری وسواس کمک کنید تا به روانپزشک و روان درمانگر مراجع کرده و درمانهای دارویی و غیر دارویی را نیز بعد از اینکه توسط روانپزشک بررسی شده و در صورت لزوم تست وسواس فکری برای او انجام شود و در صورتیکه در ابتدا علائم او همچنان مقاوم به درمان است او را برای ادامه مبارزه با وسواسش تقویت کنید چون بیماری وسواس فکری یک بیماری مزمن است و در موارد بروز استرس، بی خوابی و یا مشکلات خانوادگی امکان عود مجدد دارد.