درمان بیماری افسردگی در افراد مسن بسیار مهم است.مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی روانپزشکی در مورد “پنج نکته کلیدی درمان افسردگی سالمندان” برای خوانندگان محترم سایت ایشان تهیه شده است.

بیماری افسردگی یکی از مهم‌ترین علل رنج روحی و عاطفی در افراد میانسال است و می‌تواند عامل مهمی در تشدید ناتوانی در فرد شود. احتمال ابتلا به افسردگی در زنان مسن‌تر از مردان مسن‌تر بیشتر است. سالمندان مبتلا به بیماری افسردگی اغلب به طور قابل ‌توجهی مشکل در کاهش کیفیت زندگی دارند. از مهمترین علل فوت در افراد سالمندی که مبتلا به اختلال افسردگی هستند، اقدام به خودکشی و بیماری های جسمی زمینه ای مثل دیابت، فشار خون بالا، بیماری های کبدی و کلیوی می باشد. بیماری افسردگی در افراد مسن ممکن است بیشتر از بیماری افسردگی در افراد غیر سالمند زندگی مقاوم به درمان باشد و احتمال مزمن شدن بیشتر است. بنابراین باید درمان بیماری افسردگی در سالمندان را حتما جدی گرفت و توسط روانپزشک بررسی و درمان شود وگرنه احتمال مرگ و میر در آنها بالاتر است. بیماری افسردگی بالینی بخشی از روند نرمال افسردگی در فرد به طور طبیعی نیست. بنابراین در صورتیکه فرد سالمندی مبتلا به بیماری افسردگی توسط روانپزشک تشخیص داده شود، باید حتما به عنوان بیماری روانی در نظر گرفته شود. البته این به این معنی نیست که بیماری افسردگی در افراد مسن قابل درمان نیست بلکه باید به عنوان یک بیماری پزشکی قابل‌ درمان در نظر گرفته شود. هرچند که مشکلات افزایش سن نیز قطعا ممکن است با مشکلات پیری مثل از دست دادن، اندوه و بیماری جسمی نیز پیچیده تر شود. با توجه به اینکه تعداد سالمندان در دنیا رو به افزایش است، اهمیت افسردگی در افراد مسن اخیرا بسیار بیشتر مطرح شده است. در پزشکی و روان ‌پزشکی سالمندان، واژه “بیماری افسردگی سالمندی” برای بالای ۶۵ سال به کار می رود.

تعریف ساده “بیماری افسردگی سالمندان” چیست؟

با وجود اینکه معیارهای تشخیصی “بیماری افسردگی سالمندان” نیز مثل علائم “بیماری افسردگی” در افراد غیر سالمند است که به صورت یک دوره حداقل دو هفته‌ای، شامل خلق افسرده یا از دست دادن علاقه یا لذت، همراه با کاهش وزن یا اضافه‌ وزن قابل ‌توجه بدون رژیم غذایی‏ یا تغییر اشتها، بی‌خوابی یا پرخوابی، بی‌قراری، خستگی یا از دست دادن انرژی، احساس بی ‌ارزشی یا احساس گناه نامناسب، کاهش توانایی تفکر یا بی‌تصمیمی، مشکل تمرکز تعریف می‌کند. یکی از مهمترین تفاوت ها بین “بیماری افسردگی سالمندان” با بیماری افسردگی افراد غیر سالمند این است که این مسئله ممکن است بیشتر از سایر گروه‌ ها بر افراد مسن تاثیر بگذارد.
در تحقیقات علمی که در گذشته انجام شده بوده مطرح شده بود که برخی از محققان افسردگی اساسی را در میان افراد مسن شایع‌ تر از گروه ‌های سنی دیگر می‌دانستند اما در مقاله های جدیدتر علمی، در حال حاضر به نظر می‌رسد که شیوع افسردگی عمده در میان افراد ۶۵ سال به بالا تقریبا ۱ تا ۴ درصد است و شیوع آن مشابه سایر گروه ‌های سنی دیگر است. با این حال، در برخی از افراد سالمندی که مبتلا به اختلال افسردگی شدید هستند، می تواند میزان علائم افسردگی شدت بیشتری داشته باشد. در سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن پزشکی، میزان افسردگی حدود ۲۵ % است و در افراد مسن ساکنان خانه‌ های سالمندان شیوع بیماری افسردگی بیشتر است و تقریبا ۲۵ % تا ۵۰ % دارند. خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک بیان می کند که براساس تعداد دیگری از مقاله های علمی دیگر نیز مشخص شده است که شیوع کلی علایم افسردگی قابل‌توجه بالینی در میان سالمندان حدود ۸ تا ۱۶ درصد تخمین زده شده ‌است.

یکی دیگر از اشکال “بیماری افسردگی در سالمندان” به صورت بیماری “افسردگی خفیف” است که این مسئله یک مفهوم مهم دیگر در روان‌پزشکی سالمندان است. این وضعیت گاهی اوقات به عنوان “اختلال افسردگی مخفی ” شناخته می‌شود. وضعیت “افسردگی خفیف افراد مسن” به نظر شایع می‌رسد، اگر چه میزان افسردگی خفیف در مطالعات مختلف متفاوت ذکر شده است.

اگرچه در بعضی از افراد سالمند نیز شروع علایم بیماری افسردگی نیز از سنین قبل از پیری است که ممکن است به علت عدم مراجعه به موقع به روانپزشک در همان شروع علایم تا سنین پیری ادامه دار شده است و در این سن علایم بیماری افسردگی شدید شده که فرد مجبور به مراجعه به روانپزشک شده است.

در مورد علل شروع بیماری افسردگی سالمندان می توان که برخی از موارد، علت شروع علایم می تواند با علل زمینه ساز افسردگی در افراد غیر سالمند متفاوت باشد. مثل بیماری مغزی، مصرف بعضی از داروها،بیماری دیابت، سرطان مغز و موارد دیگر. این مسئله از این جهت مهم است که در روند درمان باید فرد تحت نظر روانپزشک باید باشد تا دچار عوارض جانبی ناشی از تداخل داروها با هم نشود. یکی دیگر از مشکلات شایع در فرد افسرده سالمند همان مشکلات شناختی و ضعیف شدن حافظه است. متاسفانه بر اساس تحقیقات انجام شده، تنها ۱۰ درصد از این مبتلایان تحت درمان درست روانپزشکی قرار می گیرند. احتمالا دلیل عدم درمان بیماری افسردگی در سالمندان این است که افراد سالمندان معمولا علائمی متفاوت از بیماری افسردگی را نشان می دهند. به علاوه افسردگی در سالمندان معمولا با سایر بیماری های مختلف ناشی از افزایش سن و داروهایی که برای درمان استفاده می کنند، اشتباه گرفته می شود.

بیماری افسردگی در سالمندان چه تفاوتی با بیماری افسردگی در جوانان دارد؟

بیماری افسردگی در سالمندان معمولا می تواند به مدت بیشتری طول بکشد. بیماری افسردگی در سالمندان با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری همراه است. بررسی ها نشان داده اند که افراد سالمندی که مبتلا به یک مشکل جسمی و بیماری هستند، در آنها احتمال مرگ ناشی از این بیماری به طور قابل توجهی افزایش می یابد. به علاوه بیماری افسردگی در سالمندان، خطر مرگ ناشی از حمله قلبی را افزایش می دهد. بنابراین بسیار مهم است که افسردگی در افراد سالمند درمان شود، حتی اگر خفیف باشد. توصیه می شود افراد سالمند به طور منظم مورد معاینات جسمی و روحی قرار بگیرند.

به علاوه بیماری افسردگی در سالمندان، خطر اقدام به خودکشی را به ویژه در مردان افزایش می دهد. میزان خودکشی در بین افراد ۸۰ تا ۸۴ سال، دو برابر جمعیت کل افراد است. به گفته موسسه ملی سلامت روان، بیماری افسردگی در بین افراد ۶۵ سال به بالا یک مشکل مهم سلامت روان د سالمندان است. درمان افسردگی با روانپزشک، بهترین درمان است.

به علاوه با افزایش سن و به دلیل مرگ برخی عزیزان، از جمله همسر، خواهر یا برادر و دوستان و همچنین بازنشستگی، فرد تا حدی از حمایت های اجتماعی محروم می ماند. به دلیل تمام این تغییرات و همچنین وجود سایر بیماری ها خانواده و پزشک علائم افسردگی در فرد سالمند نادیده می گیرند، در نتیجه درمان موثر افسردگی در سن بالا به تعویق می افتد یا انجام نمی شود.

بیخوابی چه ارتباطی با بیماری افسردگی در سالمندان دارد؟

بررسی های جدید نشان می دهند که بیخوابی یکی از عوامل تشدید کننده افسردگی است به ویژه در افراد سالمند. برای درمان بیخوابی در سالمندان متخصصین روانپزشکی توصیه می کنند که از مصرف خودسرانه داروهای خواب آور آتیوان، کلونوپین و آلپرازولام بدون تجویز روانپزشک اجتناب شود.

عوامل تشدید کننده افسردگی در سالمندان

عواملی که خطر بروز بیماری افسردگی را در سالمندان افزایش می دهند، عبارتند از:
جنس زن (خانم ها بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی هستند)
تنهایی، ازدواج نکردن، طلاق یا بیوه بودن
نداشتن حمایت های اجتماعی
رویدادهای استرس زا
“متخصصین طب سالمندان” در بررسی ها بیان کرده اند که برخی بیماری های جسمی درمان نشده مانند سکته مغزی، فشار خون بالا، فیبریلاسیون دهلیزی، دیابت، سرطان، زوال عقل و درد مزمن خطر بیماری افسردگی را در سالمندان افزایش می دهند.

به علاوه عوامل تشدید کننده دیگری در افسردگی سالمندان وجود دارد که عبارتند از:

برخی داروها یا ترکیبی از چند دارو
تصور بد نسبت به بدن (که ناشی از قطع عضو، جراحی یا حمله قلبی بروز می کند)
سابقه خانوادگی ابتلا به افسردگی
ترس از مرگ
تنها زندگی کردن یا انزوای اجتماعی
سایر بیماری ها
سابقه اقدام به خودکشی
بروز درد مزمن و شدید
سابقه ابتلا به افسردگی
از دست دادن یک عزیز
سو مصرف مواد
سریعترین درمان افسردگی به صورت درمان دارویی است. عدم تمایل در برابر مصرف کردن داروهای ضد افسردگی تجویز شده توسط روانپزشک برای درمان افسردگی در بین سالمندان خیلی بیشتر از جوانان است. این مقاومت در برابر مصرف داروهای روانپزشکی باعث می شود فرد سالمند وجود بیماری افسردگی را در خود انکار کند. به علاوه متاسفانه در بعضی از سالمندان، علائم افسردگی به عنوان واکنش های طبیعی به استرس های زندگی، فقدان ها یا بیماری ها در نظر گرفته می شود.
همچنین بیماری افسردگی علاوه بر علائم شناخته شده روحی در افراد سالمند، دارای علائم جسمی هم هست که این مسئله اقدام برای درمان شدن و به روانپزشک رفتن را به تاخیر می اندازد. متاسفانه در بعضی از افراد سالمند مبتلا به بیماری افسردگی شدید، آنها امیدی به بهبودی ندارند، به همین دلیل علایم بیماری افسردگی خود را به اطرافیان خود بیان نمی کنند و اقدامی برای درمان کردن خود و مراجعه به روانپزشک و روانشناس نمی کنند.
مشکل دیگر در مورد سالمندان این است که این افراد به دلیل حساس بودن به عوارض جانبی داروها باید داروها را با میزانی که روانپزشک برایش تجویز شده است، فقط مصرف می کند.
نکته قابل توجه دیگر در افراد اعتیاد به الکل و سو مصرف مواد مخدر منجر به افسردگی شده یا شدت افسردگی را بیشتر می کند و با اثربخشی درمان تداخل پیدا می کند. رویدادهای ناراحت کننده زندگی، مانند مرگ یک عزیز یا یک دوست و انزوای این افراد انگیزه فرد برای درمان را تحت تاثیر قرار می دهند.

نکته پایانی مقاله

سالمندان قشر بسیار ارزشمندی از جامعه هستند که مانند سایر گروه های سنی بیماری های روحی روانی خود دارند. یکی از مهمترین بیماری ها در افراد مسن همان بیماری افسردگی سالمندان است که نیاز به تشخیص و درمان توسط روانپزشک دارد تا بتواند مدیریت و درمان شود. بهترین درمان افسردگی سالمندان درمان داروئی و روان درمانی است.