پاسخ دادن به سوالات کودکان در زمینه مسائل جنسی، یکی از مهمترین دغدغه های ذهنی والدین است. وقتی فرزندان سوال در مورد مسائل جنسی از والدین میپرسد، چگونه پاسخ دهیم؟

دکتر ندا فرزانه روانپزشک و خانواده درمانگر بیان می کند که بارها در تجربه ویزیت حضوری مطب و یا ویزیت غیر حضوری تلفنی با والدینی آشفته روبرو شده ام که با اضطراب سوالی رایج را از من میپرسند:” مدتی است که کودک یا نوجوانمان از ما سوالاتی در مورد نحوه خواهر و برادر دار شدن و هویت جنسی خود میپرسد و هرچقدر هم که به او پاسخ میدهیم، قانع نمی شود. چه باید به او بگوییم وقتی که در مورد مسائل جنسی از ما سوال می کند؟”
سوالی که من به بعد از گنجاندن این سوال در غالب فرهنگ و عرف جامعه از والدین مطرح میکنم این است:”میزان اطلاعات شما که بر پایه شواهد علمی ثابت شده است در مورد تربیت جنسی فرزندان به چه میزان است؟ البته با کمال تعجب معمولا متوجه شدم که حتی والدین تحصیلکرده نیز پاسخهایی غیر علمی و ابتدایی بیان میکنند که به نظر میرسد این مورد ریشه در مورد نحوه آموزش نامناسب والدین در زمینه تربیت جنسی کودک و نوجوان دارد.
بنابراین هدف از این نوشتار، ارائه آموزش روانی به والدین در مورد نحوه پاسخگویی به منظور بهبود بهداشت روانی، بهداشت جنسی، شکل گیری و انسجام شخصیت کودکان و نوجوانان که همانا والدین نسل آینده اند، بر پایه شواهد علمی ثابت شده میباشد.
قابل ذکر است که بیان جنسی در مورد مهارتهای جنسی مورد نظر این مقاله نیست چون در سنین پایین و نوجوانی، اصولا نیازی به آموزش مستقیم مسائل جنسی نیست و هدف از این نوشتار، ایجاد نگرش صحیح فردی در مورد تربیت فرزندان بر مبنای ساختارهای هنجار و عرف جامعه میباشد که صد البته به علت تابو بودن مسائل جنسی و پیش فرض های ریشه دار در جوامع مختلف و دورانهای مختلف تاریخی، بررسی و راهنمایی در این مورد آسان نیست.
بنابراین در پاسخ به سوالهای متعددی که در فضای مجازی و اینستاگرام در مورد مسائل جنسی مرتبط با کودک و نوجوانان از من می شود، مختصری از شواهد علمی ثابت شده را بیان میدارم.

نحوه پاسخدهی صحیح به سوالات جنسی کودکان

نکته قابل تامل این است که در مواجهه با این گونه سوالات، نباید با کودک و نوجوان به تندی برخورد کرد. به این ترتیب، این امکان برای فرزند فراهم میگردد که این گونه سوالها را در فضای امن روانی ناخودآگاه و خوداگاه با والدین خود مطرح کند. البته باید به کودک و نوجوان یاد داد که صحبت کردن در مورد مسائل جنسی باید فقط با والدین و بدون حضور فرد دیگر صورت گیرد.به این ترتیب، این پیام به فرزندان منتقل میگردد که والدینشان پاسخگوی سوالات آنها میباشند که البته این مسئله، مستلزم حل تعارض و اضطراب ناخودآگاه والدین در مورد نحوه پاسخ گویی صحیح به این مقوله مهم میباشد.
بنابراین در مواردی که والدین، اطلاعات دقیق در مورد نحوه پاسخ گویی ندارند، توصیه می شود که اطلاعات غلط و یا فرضیه های نادرست به کودکان منتقل نگردد و در اسرع وقت بامتخصصین محترم روانپزشک و روانشناس کارآزموده در مورد نحوه پاسخ گویی به کودک و نوجوان با در نظر گرفتن سن فرزند، بایدها و نبایدهای دینی، ابعاد شخصیتی فرزند و بسترفرهنگی جامعه مشورت صورت گیرد.
در زمینه پاسخ به سوالات جنسی کودکان باید بیان کرد که نحوه صحبت کردن در مورد مسائل جنسی و به نوعی تربیت جنسی فرزندان درمورد اینکه چگونه و با چه لحنی و در چه زمانی در مورد مسائل جنسی با فرزندمان صحبت کنیم بسیار مهم هستند. همانطور که می دانیم تربیت کردن ممکن است در وحله اول عمری ساده و یا پیش پا افتاده به نظر برسد. اما ریزه کاری هایی دارد که می تواند این مسئله را پیچیده تر کند. به نوعی می توان روش تربیت فرزندان را در سبک فرزند پروری آن ها که توسط والدین انجام می شود خلاصه کرد.
صد البته که اصول فرزند پروری در خانواده های مختلف متفاوت هستند. بنابراین نیاز است که هر پدر و مادری قبل اینکه صاحب فرزند بشود، توسط روانشناسان خانواده که در کلینیک های سلامت روان خانواده هستند، مورد آموزش در مورد اصول فرزند پروری قرار بگیرند.
برای تربیت صحیح کودک، باید بر روی مسائلی مثل تربیت مشکلات جسمانی، ذهنی، عاطفی، روانی، اخلاقی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و بخصوص جنسی کودک نیز صحبت شود.
اگر پدر و مادر خود اطلاع درستی در زمینه نحوه  و زمان صحبت کردن در مورد مسائل جنسی با کودک خود نداشته باشند، پس بنابراین چگونه می توان انتظار داشت کودکی که در این دنیای مدرن زندگی می کند به گفته های او اعتماد کند. هر لحظه احتمال این وجود دارد که بخاطر فناوری اینترنت و یا اطلاع رسانی توسط همسالان یا افراد بزرگتر فامیل و یا دوستان بصورت نادرست از مسائل جنسی آگاه شود چگونه می توان او را از عواقب سوء وضعیت و نابسامانی های جنسی حفظ کرد.
متأسفانه در دنیای امروز، با مواردی مواجه هستیم که کودکان درمعرض خطر سوء استفاده جنسی هستند. معمولاً در زمان بلوغ جنسی یک سری از تغییرات جسمانی در بدن کودک به علت تغییرات هورمون های رشدی و هورمون های جنسی در زمان بلوغ، درکنار تغییراتی در مسائل روانشناختی و سایکولوژیک کودک رخ می دهد.
البته کودکانی که در دوران کودکی، دچار مشکلاتی در زمینه ی ارتباط عاطفی با والدین خود به خصوص مادر قرار داشته اند، در زمان بلوغ جنسی دچار مشکلاتی می شوند که می تواند ناشی از محرومیت های عاطفی و روانی در دوران کودکی فرد باشد. بنابراین بلوغ جنسی در ظاهر ممکن است که بسیار ساده به نظر برسد و این تصور بشود که هر فردی بالاخره در یک زمانی به بلوغ جنسی می رسد اما مسأله به این سادگی نیست.
ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان بیان می کند که اگر که کودک به نوعی این مرحله گذر و بحران را به سلامت طی نکند، می تواند زمینه ساز بروز بسیاری از بیماری های روانی در آینده بشود . مثلاً اینکه اگر کودکی در دوران خردسالی مورد سوء استفاده جنسی و یا عاطفی و یا فیزیکی قرار بگیرد، می تواند در آینده خود نیز دچار مشکلات جنسی بشود . به طور مثال اگر کودکی باشد در سنین زیر بلوغ به زور مورد تجاوز جنسی قرار بگیرد این مسأله می تواند باعث شود که به نوعی بد آموزی یا زود آموزی برای کودک در زمینه مسائل جنسی ایجاد بشود. حتی می تواند در صورت مساعد بودن سایر موارد زمینه انحراف جنسی و مواردی مثل خود آزاری، دیگر آزاری و سایر موارد انحرافات جنسی نیز بشود. برای درمان اختلالات جنسی و انحرافات جنسی به مطب دکتر فرزانهئ مراجعه کنید.

تربیت جنسی صحیح کودک

مورد دیگری که در زمینه پاسخ دادن به سوالات جنسی کودکان وجود دارد این است که وقتی که در زمینه این مسائل با کودک خودمان صحبت می کنیم نباید این حس را به کودک بدهیم که این مسئله روندی کلاً اشتباه و گناه آلود است. علت این است که اگر الگوسازی جنسی نادرست برای کودک از همان ابتدا شکل بگیرد، باعث می شود که وقتی که کودک به سن مناسب برای زمان ازدواج برسد، نتواند رابطه جنسی صحیح و سالمی را با همسرش داشته باشد. این مسأله می تواند ریشه در الگوگیری نادرست از سوی پدر یا مادر برای داشتن رابطه جنسی سالم باشد.
مورد دیگر این است اگر پدر و یا مادر اطلاعات درست در زمینه مسائل جنسی به کودک خود ندهند می تواند موجب این شود که متأسفانه کودک اطلاعات نادرستی در زمان نادرست و توسط اشخاص نادرست دریافت بکند که این مسأله می تواند باعث بشود که کودک از آموختن در مورد این مسائل به شدت ترسیده شده، منع شده و یا این که در معذوریت قرارگرفته و در جایی دیگر وقتی که کودک یا نوجوان یا افراد بالغی که قصد سوءاستفاده از کودک را دارند به او اطلاعات نادرست را می دهند متأسفانه کودک جذب آنهامی شود و احتمال اینکه مورد سوءاستفاده جنسی، عاطفی و رفتاری قرار بگیرد بالا می رود.

نکته پایانی مقاله:

ندا فرزانه روانپزشک بیان می کند که در پایان به ذکر این مورد بسنده میکنم که در باره تربیت جنسی باید دقت شود تا بستری نامناسب برای دریافت اطلاعات غیرعلمی و نادرست که مغایر با مسائل عرفی، اخلاقی و تربیتی توسط فرزندان کنجکاو که در مرحله رشد روانی – جنسی قرار دارند ،توسط برخی رسانه ها، کتب غیرموثق و افراد غیر کارشناس فراهم نگردد.