نوروفیدبک موثرترین درمان کمکی برای درمان بیماری کم توجهی/بیش فعالی است. مقاله زیر توسط خانم دکتر ندا فرزانه روانپزشک با عنوان ” آیا نوروفیدبک موثرترین درمان غیردارویی بیش فعالی است؟” برای خوانندگان محترم سایت ایشان تهیه شده است.

انواع مختلفی راهکار درمانی برای اختلال کم توجهی/ بیش فعالی به صورت درمانهای دارویی و غیر دارویی وجود دارد. دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان بیان می کنند که بر اساس بررسی های علمی دقیق، موثرترین درمان غیردارویی برای بیماری کم توجهی/ بیش فعالی استفاده از نوروفیدبک است. نوروفیدبک تاثیرات درمانی متعددی دارد که علاوه بر اینکه بهترین درمان غیر داروئی اختلال کم توجهی/ بیش فعالی است، بلکه برای تقویت حافظه نیز تاثیر می گذارد که در مقاله های دیگر نیز دکتر فرزانه حتما به آن اشاره خواهد کرد. درمان قطعی بیماری کم توجهی/ بیش فعالی فقط توسط روانپزشک و بررسی های تکمیلی روانشناسی باید انجام شود که این تشخیص توسط بررسی بالینی روانپزشک، تستهای روانشناسی و نیز جدید استفاده از “نقشه مغز” و یا ” اسکن الکتریکی مغز” است.

در زمینه درمان های دارویی بیماری کم توجهی/ بیش فعالی دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی روانپزشک بیان می کند که متاسفانه امروزه بازار عظیمی برای داروهای محرک‌ وجود دارد که از مسیر تجویز اصلی، خارج گشته یعنی سرقت شده یا به اشخاص دیگری فروخته می‌شوند تا آنان بتوانند از آن‌ها به منظور تفریح یا افزایش سطح عملکرد استفاده کند. بر اساس نتایج بررسی های انجام شده در ایران مشخص شده است که متاسفانه ۳۰ درصد دانشجویان و ۱۰ درصد دانش‌آموزان دبیرستانی، داروهای محرک را به این روش نادرست تهیه کرده‌ اند.
متاسفانه بسیاری از دانش آموزان، دانشجویان و حتی افراد غیر دانشجو برای افزایش تقویت حافظه به صورت خود درمانی سوء استفاده از داروهای محرک می کنند. دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان که در تهران فعالیت می کند بیان می کند که متاسفانه سوءاستفاده نابجا از این قبیل داروها می تواند تاثیرات روانی حتی غیرقابل جبرانی را بر روی سلامت جسمی و روانی فرد مثل علایم جنون و روانپریشی بگذارد.
به منظور بررسی پرسش غربالگری برای علایم اختلال کم توجهی/ بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان یکسری سوالات مختصری را لیست کرده اند که موارد زیر هستند:
برای بررسی چنانچه بیمار در سن کودک باشد: «آیا فرزند شما بیقرار است، همواره مشغول فعالیت است، تکانشی است، و یا نمی تواند بر روی کاری که در دست دارد تمرکز کند؟»
چنانچه بیمار به عنوان بزرگسال باشد: «آیا تا بدان جا که شما به خاطر دارید، بیش فعالی و حواسپرتی‌ مشکلاتی را برای شما ایجاد کرده‌اند؟»
البته دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان تاکید دارند که نباید فقط با توجه به چند سوال ساده و بدون بررسی توسط روانپزشک فکر کرد که فرد مبتلا به اختلال کم توجهی/ بیش فعالی است.

سایر روشهای تشخیص اختلال کم توجهی/ بیش فعالی

برخی کودکان دچار بیماری کم توجهی/ بیش فعالی به ویژه پسران صرفاً بیش فعال و تکانشی هستند. برخی دیگر به ویژه دختران صرفا بی‌توجه هستند. عکس از آنان، حالت‌های ترکیبی مختلفی از هر دو را نشان داده، به طوری که با بزرگ شدن آنان، بیش فعالی به تدریج کمتر مشکل‌ساز می‌شود. حدود دوسوم آنان در بزرگسالی نیز همچنان علائمی (معمولاً به شکل تخفیف یافته) را بروز می دهند.‌ این علائم باید در ذات فرد بوده و در موقعیت‌های مکانی متعددی(مانند منزل، مدرسه، مطب بالینگر) دیده شوند؛ این علائم نباید صرفا واکنشی نسبت به یک موقعیت خاص باشند.

علائم تکانشی

کودک مبتلا، ناآرام، پرتلاش، بی صبر‌ و بی‌تاب بوده و به طور خلاصه، انگار در همه جا هست – یعنی همانند یک مرغ مگس خوار که تقریبا هیچ جا ساکن، ساکت و آرام نیست. اگر افراد دیگر به طور اتفاقی مانعی بر سر راه ایجاد کنند، اغلب به شیوه‌ای بی تفاوت و با صدای بلند، مورد اعتراض، پرخاش و بی‌اعتنایی کودکی مبتلا قرار می‌گیرند. کودک به سرعت از یک فعالیت به سراغ فعالیت دیگری می‌رود، بدون آنکه هیچ‌گاه فعالیت قبلی را به پایان برساند. تأخیر در برآوردن خواسته‌های آنان، یا مقاومت کردن در برابر وسوسه‌هایشان، ناممکن به نظر می‌رسد. این کودکان، به سرعت و به صورت تکانشی(و بدون برنامه‌ریزی کافی، تفکر، یا در نظر گرفتن خطرات یا پیامدهای مربوطه) تصمیم ‌گیری می‌کنند.

علائم بی‌توجهی

کودک قادر به تمرکز کردن نیست؛ گیج و فراموشکار است، و حواس او به سرعت پرت می‌شود.‌ او معمولاً تأخیر دارد، ضرب الاجل‌ها را رعایت نمی‌کند، بی دقت و پراشتباه است و همواره لوازم خود را گم می‌کند. تکالیف وی ظاهری شلخته و آشفته داشته و کیفیت آنها به مراتب پایین ‌تر از توانایی‌ های کودک است.

نکات تشخیصی کلیدی برای اختلال کم توجهی/ بیش فعالی

• افزایش میزان شیوع: میزان‌ های مربوط به بیماری کم توجهی/ بیش فعالی در سال‌های اخیر سه برابر شده‌اند؛ تشخیص این اختلال امروزه حتی در ۱۰ درصد کل کودکان نیز مطرح می‌شود که رقم قابل ملاحظه‌ای است. بخشی از این افزایش، مربوط است به شناسایی مواردی که قبلاً نادیده انگاشته شده بودند، ولی تشخیص بیش از حد واقعی نیز به وفور رخ می‌دهد که هم به دلیل فشارهای تبلیغاتی و بازاریابی شرکت‌های دارویی بوده و هم بدین دلیل است که بیماری کم توجهی/ بیش فعالی اغلب پیش شرط لازم جهت دریافت خدمات مدرسه و افزایش فرصت زمانی در هنگام نشستن بر سر جلسه امتحان و قلمداد می‌شود.
• تفاوت‌های رشد و نموی: علت دیگر تشخیص بیش از حد بیماری کم توجهی/ بیش فعالی آن است که تفاوت ‌های رشد و نموی و فردی طبیعی و قابل انتظار، جنبه طبی پیدا کرده و بیش از حد توسط قرص درمان می‌شوند.
• غیر اختصاصی بودن علائم بیماری کم توجهی/ بیش فعالی: بیش فعالی، تکانشی بودن و حواس‌پرتی، همگی در جمعیت طبیعی بسیار گسترده بوده و علایم بسیاری از اختلالات روانپزشکی هستند.
• روابطی به غیر از وجود علایم به خاطر داشته باشید که وجود علایم، کافی نیست؛ بلکه این علایم باید شروع زود هنگامی داشته باشند؛ به لحاظ رشد و نموی نامتناسب و پایدار باشند؛ در بیش از یک موقعیت مکانی وجود داشته باشند مانند مدرسه و منزل که سبب بروز ناراحتی یا مشکلات عملکردی قابل ملاحظه‌ای شوند و ناشی از هیچ اختلال روانپزشکی دیگری نباشند. رعایت تمامی این ضوابط، سبب خواهد شد که تشخیص بیش از حد و نسنجیده‌ این بیماری کاهش یابد.
• درمان مرحله به مرحله ساده این بیماری شامل انتظار هوشیارانه، آموزش والدین، تعیین مجدد انتظارات آرمان‌گرایانه والدین و آموزگاران، و دستکاری‌های محیطی است.
• با گذشت زمان، کودکان از مرحله رشدی یا دوره پر از فشار روانی زندگی خود عبور خواهند کرد.
• نقش محیط: تشخیص بیش از حد بیماری کم توجهی/ بیش فعالی در کودکان به ویژه هنگامی محتمل است که والدین و/ یا معلمان، دچار فشار روانی بوده و پرمشغله باشند؛ بزرگسالان انتظاراتی بیش از حد از کودک داشته باشند؛ و/ یا آنکه محیط منزل یا کلاس درس موقعیت درمانی داشته باشد.
• مرجع ارائه دهنده اطلاعات: اطلاعات باید از حداکثر تعداد از منابع ممکن به دست آید، تا مشخص شود مشکل مربوطه، تا چه حد ناشی از محیط (و نه خود کودک مورد نظر) است.
• نقش احتمالی مصرف مواد: این مواد می توانند تمامی علایم بیماری کم توجهی/ بیش فعالی را ایجاد کنند. اگر مشکلات، آغازی دیررس داشته باشند(در حوالی زمان بلوغ یا پس از آن)، به شدت به مصرف مواد شک کنید.
نکته پایانی دکتر ندا فرزانه برای موثرترین درمان بیماری کم توجهی/ بیش فعالی تاکید بر این نکته است که تشخیص این بیماری فقط با روانپزشک و تیم درمانی روانشناسی با استفاده از روشهای بالینی و نیز روش کمکی ” نقشه مغز” است و موثرترین درمان غیرداروئی این بیماری نیز نوروفیدبک است.