افکار منفی به صورت نشخوار های ذهنی در روز و شب از مهمترین علایم ناتوان کننده بیماری افسردگی مداوم اند. مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان در تهران در مورد “آیا نشخوار افکار منفی در افراد افسرده بیشتر است؟” توسط ایشان برای خوانندگان محترم سایتشان تهیه شده است.
اکثر موارد مردم سوالات زیادی در مورد اینکه “در فرد افسرده ای که دارای افکار منفی است، روانپزشک چکار میکند” یا اینکه “آیا برای درمان نشخوار افکار منفی باید حتما به روانپزشک متخصص وسواس مراجعه کرد یا خیر از روانپزشک و روانشناس می پرسند. ایشان در ابتدا سعی دارند که در مورد اثرات بیماری افسردگی بر روی روان فرد توضیحات مختصری را به خوانندگان محترم سایت بیان کنند.
بیماری افسردگی میتواند از سلامت روان و احساسات فرد، فراتر رفته و سلامت جسمی او را نیز تحت تاثیر قرار دهد. بیماری افسردگی یکی از مهمترین و شایعترین بیماریهای روانی است که بخصوص طیف علائم آن در جامعه مدرن امروزی نیز بیشتر است و چه بسا از اصطلاحاتی مثل “افسردگی خاموش” نیز برای اطلاع یافتن بیشتر از بیماریهای افسردگی یاد میشود اما در این مقاله هدف دکتر ندا فرزانه این است که اطلاعات کلی در مورد شایعترین علایم بیماری افسردگی بیان شود و نیز در مورد “نشخوار افکار منفی در فرد با بیماری افسردگی” اطلاعاتی کلی برای خوانندگان محترم سایت به بیان ساده در ادامه بحث لحاظ شود.
همان طوریکه در مقالات قبلی دکتر ندا فرزانه روانپزشک در سایت شده است، بیماری افسردگی یک وضعیت پیچیده سلامت روان است که باعث میشود خلق و خوی فرد،باصطلاح تنگ شده و احساس ناراحتی یا ناامیدی مداوم داشته باشد.علائم افسردگی میتواند تجربه‌ای موقت در پاسخ به یک غم یا آسیب روحی باشد اما زمانیکه علائم،طولانی‌تر از دو هفته شود، میتواند نشانه اختلال افسردگی شدید باشد.
جدیدترین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی علائم اصلی زیر را برای افسردگی ذکر کرده است که به صورت علایم زیر میباشد:
خلق وخوی افسرده از جمله احساس غم یا پوچی در اکثر روزها
از دست دادن لذت در فعالیت‌هایی که پیش‌تر برای فرد لذت بخش بوده‌اند
خواب بیش از حد یا کمتر از میزان لازم
کاهش یا افزایش وزن ناخواسته یا تغییر در اشتها
آشفتگی جسمی یا احساسی و کرختی
کاهش انرژی یا خستگی
احساس بی اهمیت یا گناهکار بودن
مشکلات در تمرکز یا تصمیم‌گیری
افکار خودکشی و یا مرگ:
این علائم بین افراد، متفاوت بوده و ممکن است با گذر زمان تغییر کند. برای تشخیص افسردگی توسط پزشک،پنج مورد یا بیشتر از این علائم باید طی یک دوره دو هفته‌ای در فرد وجود داشته باشد.طبق یکی از جدیدترین بررسیها که توسط متخصصین اعصاب و روان در ایران انجام شده است، مشخص شده است که نشخوار افکار دومین علت افزایش افسردگی در زنان نسبت به مردان است.
نشخوار ذهنی در رشته روانپزشکی به عنوان تمرکز اجبارگونهٔ توجه یک فرد، بر علائم و علل یک پریشانی و توجه به دلایل آن و نتایجش، به جای تمرکز بر راه‌های حل آن تعریف شده است. تفاوت نشخوار ذهنی با نگرانی در این است که نشخوار ذهنی بر احساسات بد و تجارب گذشته تمرکز دارد، در حالی که توجه نگرانی بر امکان بالقوه وقوع حوادث بد در آینده است. هم نشخوار فکری، و هم نگرانی، مرتبط با اضطراب و سایر وضعیت‌های منفی هیجانی هستند. نشخوار فکری به طور گسترده‌ای به عنوان یک عامل آسیب‌پذیری شناختی و به عنوان زمینه‌ای برای افسردگی مورد پژوهش قرار گرفته است. با این حال، معنی نشخوار فکری در نظر تئوری‌های مختلف به معانی متفاوتی تعریف شده و معیارهای در نظر گرفته شده برای آن یکسان‌سازی شده نیست.
مثالی که برای نشخوار فکری میتوان بیان کرد این است که انکار فرد در حال شنا کردن در افکار خود میباشد. وقتی مدتی طولانی در یک دایره فکری گیر می افتید ،خودتان را خسته و کسل میکنید.خوشبختانه فنون بسیاری برای رهایی از افتادن در این چرخه های فکری کشنده وجود دارد که مثلا میتوان به “توقف فکر” اشاره کرد که در این حالت با گفتن واژه “بسه دیگه…!” راه را بر ادامه کلاف سردرگم تفکر میبندید،اما استفاده از این فنون هم کار آسانی نیست ،ذهن شناور است و مانند جیوه راهش را برای آغاز دوباره باز میکند،یعنی باید همیشه هوشیار باشید که بتوانید این سیکل معیوب افسردگی را شناسایی کرده و سپس آن را بشکنید تا در گرداب این سیکل معیوب نیفتید.
نقش اضطراب در تشدید افکار منفی چیست؟
اضطراب یکی ازمهمترین علل ایجاد و یا تشدید همین چرخه های فکری زیان بار است و الگوی غالب ان اینگونه است که فرد بدون دلیل محکم به ساختن و پرداختن بدترین گزینه های موجود می پردازد ،مانند “نکنه اون طوری بشه ،اگر اون اتفاق بیفته چی؟” و دراین حالت بزرگنمایی و فاجعه سازی به سیستم ذهنی کمک میکند تا شرایط را بدتر کند.
در بیماری افسردگی میتواند اختلال در تفکرفرد ایجاد شود که “نشخوار افکار” آن را تشدید میکند. به این صورت که هرچه تمایل به تجزیه و تحلیل افکار بیشتر باشد ،تمایل به انجام دادن کار کمتر میشود و شخص منفعل تر میشود که این مسئله در فرد با اختلال افسردگی میتواند به صورت بروز “افکار خودآیند منفی” باشد که بیشتر به صورت افکار در مورد بیماری، مرگ و آینده رخ میدهد. البته باید بین نشخوار ذهنی با وسواس فکری تفاوت گذاشت. وسواس فکری عقیده، هیجان، تفکّر یا تکانه‌ای‌ست که مکرّراً و مصرّانه برخلاف میل شخص خود را وارد ضمیر هشیار او میکند. این افکار، تکانه‌ها یا تصاویر ذهنی، به‌طور دائم و مقاوم برای شخص به‌طور غیرارادی اتّفاق افتاده و ناراحتی و اضطراب بارزی را در او برمی‌انگیزد.همچنین وسواس فکری یکی از علائم اصلی بیماری روانی اختلال وسواسی جبری به‌شمار می‌رود.در این گونه موارد معمولاً شخص می‌کوشد آن‌ها را نادیده گرفته و از ذهن خود بیرون کند یا با عمل و فکر دیگری خنثیٰ کند و البتّه آگاهی دارد که این پدیده‌های مزاحم، حاصل ذهن خود او هستند.البته باید ذکر کرد که صرفا وجود افکار منفی به معنی وسواس فکری و یا بیماری افسردگی و یا بیماری روانی خاصی نیست و باید توسط روانپزشک و یا روانشناس و یا تیم روانپزشک و روانشناس به صورت دقیق مورد بررسی قرار بگیرد تا در مورد علل و نیز درمان احتمالی در موارد لزوم بررسی گردد.
به عنوان نکته پایانی دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر بیان می کنند که اگر بخواهیم که دقیق تر در مورد نقش نشخوارهای ذهنی در اختلالات افسردگی و علائم افسردگی و اضطراب صحبت بکنیم، باید بیان کرد که مطالعات زیادی نشان داده اند که افرادی که درگیری ذهنی با پاسخهای نشخوار دهنده در افراد با علائم افسردگی هستند ، میزان بالاتری از علائم افسردگی را در طول زمان دارند حتی بعد از اینکه حتی علائم افسردگی به سطح قبلی بعد از روند درمان بازگردد، نیز این مسئله همچنان ادامه دارد. بررسی های دقیق تر متأسفانه نشانگر این مسئله هستند که همچنین نشخوارهای ذهنی میتواند پیش گویی شروع دوره جدید اختلال افسردگی نیز باشد. نکته جالب آموزشی برای افراد مبتلا این است که هرچقدر که نشخوارهای ذهنی شدیدتر باشد، احتمالِ مزمن شدن اختلال افسردگی نیز متاسفانه بیشتر خواهد بود. چه بسا که نشخوارهای ذهنی شدید میتواند پیش بینی کننده علائم افسردگی و اضطراب به طور همزمان باشد که در درمان مهم است و در مقاله ای دیگر نیز به درمان این اختلال حتما پرداخته می شود.