درمان های شناختی- رفتاری در زمینه ترک مصرف سیگار توسط رواندرمانگر بسیار کارآمد هستند بخصوص برای درمان بیماری افسردگی. استعمال سیگار با طیفی گسترده از تاثیرات نامطلوب روی سلامتی، از جمله انواع مختلف سرطان، بیماری قلبی عروقی، بیماری های دندان، بیماری های تنفسی، مشکلات تولید مثلی، اختلال عملکردی جنسی مردان، بیماری های چشم، بیماری زخم معده و کاهش تراکم استخوان مرتبط است. استعمال تنباکو علیرغم کاهش شیوع آن به عنوان یکی از علل اصلی مرگ و میر باقی مانده است. بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۲، میزان شیوع جهانی استعمال تنباکو در مردان ۳۱% و در زنان ۶% برآورد شده است. نرخ استعمال سیگار در افراد دارای بیماری های روانشناختی به طور چشمگیری بیشتر از جمعیت عمومی است و در بیماران دارای بیماری های روانی مختلف از جمله بیماری های اسکیزوفرنی، اختلالات افسردگی، دوقطبی، اختلالات اضطرابی، اختلال بیش فعالی/نقص توجه (ADHD)، اختلال پرخوری عصبی و اختلالات مصرف مواد ۲ تا ۵ برابر بیشتر برآورد شده است.

 

استعمال سیگار از علل قابل پیشگیری اصلی بیماری های مزمن باقی مانده است. افراد دارای اختلالات روانی و یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، میزان بالای استعمال سیگار داشته و به عنوان بخشی از مراقبت های جامع روانپزشکی خود نیاز به درمان با تنباکو دارند. ارائه دهندگان خدمات روانپزشکی به استعمال تنباکو در افراد دارای بیماری های روانی نپرداخته اند که احتمالا به دلیل این باور است که این بیماران قادر به ترک موفق نبوده یا حتی ترک سیگار کوتاه مدت، تاثیر نامطلوبی بر وضعیت روانشناختی آن ها خواهد داشت.
طبق بعضی از بررسی ها مشخص شده است که سیگاری های دارای بیماری های روانی و یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل در زمینه ترک سیگار بسیار شکننده هستند. چندین گزینه درمانی ترک سیگار جمله مداخلات روانشناختی و یا دارویی وجود دارند که باید به افراد سیگاری  دارای بیماری های روانی و یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل ارائه گردند. در این افراد به طور کلی، ایجاد انگیزه و آمادگی برای ترک سیگار یک چالش عمده است و بنابراین انگیزه دادن در این گونه افراد نیز ضروری می باشند. بر اساس بررسی ها مشخص شده است که در افراد دارای بیماری های روانی و یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، میزان استعمال سیگار بیشتر است و همچنین موفقیت کمتر در ترک سیگار در مقایسه با جمعیت عمومی دارند. علاوه بر این، بیماری های پزشکی مرتبط با تنباکو ممکن است علت اصلی مرگ در افراد سیگاری دارای بیماری های روانی و یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل باشند.
در افرادی که اختلالات روانشناختی و مصرف مواد مخدر دارند، میزان وابستگی به سیگار و یا سایر بیماری های دیگر روانی مرتبط با آن نیز بیشتر است و میزان مرگ و میر مرتبط با سیگار در این افراد بیشتر است. با این حال، به طور دقیق مشخص نیست چگونه همزمانی این نوع بیماری ها بر روی ترک تنباکو و سیگار تاثیر می گذارند. درمان ترک تنباکو در افرادی که همزمان اختلالات روانشناختی و مصرف موادمخدر دارند، احتمالا به اندازه سیگاری های دارای هر کدام از دو اختلال به تنهایی موثر است.
در بیماران دارای سابقه بیماری روانی، استعمال سیگار در مقایسه با جمعیت عمومی بیشتر است. بخصوص در افراد مبتلا به بیماری های روانی مثل اسکیزوفرنی، افسردگی مانیک، افسردگی، اختلال استرس بعد از تروما (PTSSD)، اختلال نقص توجه (ADD) و چندین بیماری شایع دیگر می باشند.
درمان ترک سیگار در این گروه از بیماران دشوار بوده، اغلب منجر به افسردگی می شود. استعمال تنباکو قویا با انواع مختلف اختلالات روانشناختی مرتبط است. سیگاری ها بیش از غیرسیگاری ها احتمال دارد معیارهای کنونی بیماری های سلامت روان، همچون اختلالات خلق و اضطراب را داشته باشند.
شواهد همچنین نشان می دهند که سیگاری های دارای اختلالات روانشناختی ممکن است مشکل در ترک سیگار داشته باشند که حداقل توضیحی برای دلیل میزان بالاتر سیگار کشیدن در این جمعیت ارائه می کند. مکانیسم هایی که شرایط سلامت روان را با استعمال سیگار ارتباط می دهند پیچیده بوده و احتمالا در هر کدام از اختلالات مختلف با هم تفاوت دارند.
رایج ترین دیدگاه این است که بسیاری از بیماران دارای مشکلات افسرگی و اضطراب در تلاش برای تنظیم نشانه های مرتبط با اختلال خود سیگار می کشند. با این حال، برخی شواهد اخیر نشان می دهند که ترک سیگار ممکن است واقعا نشانه های بعضی از انواع خاص بیماری های روانی را بهبود بخشد. این مساله به خصوص در صورتی صادق است که مداخلات ترک تنباکو در زمینه درمان سلامت روان ادغام شوند. با این حال، اختلالات روانشناختی جدی تر مثل اسکیزوفرنی ممکن است نیاز به مداخلات متمرکزتر و جلسات درمان طولانی تر و فراوان تر داشته باشند.

دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان و رواندرمانگر ذکر می کند که در مورد بعضی از بیماری های روانی، ارتباط ژنتیکی می تواند زمینه ساز مصرف سیگار باشد. به طور مثال در افراد مبتلا به بیماری اختلال توجه و تمرکز بزرگسالان مواردی مطرح شده است که شاید استعمال سیگار در این افراد بسیار به جنبه های وراثتی مرتبط می باشند و فاکتورهای ژنتیکی به طور تقریبی زمینه ساز ۶۰ تا ۸۰ درصد و ۵۶ درصد از این دو بیماری ها به ترتیب هستند. برآورد میزان شیوع استعمال سیگار در بین افراد مبتلا به بیماری های دو قطبی یا دوقطبی یا بایپلار بین ۳۰ تا ۷۰ درصد است.
البته مکانیسم های زمینه ساز ارتباط بین استعمال سیگار و بیماری های دو قطبی یا دوقطبی یا بایپلار پیچیده و عوامل مختلف شامل فاکتورهای ژنتیکی، محیطی و سایر موارد هستند. همچنین پیشنهاد شده که مواجهه بلندمدت با نیکوتین قادر به القای افسردگی از طریق فعالیت روی مسیرهای سروتونین در قسمتی از مغز به نام هیپوکامپ است اما سیگاری ها تا زمانی که به سیگار کشیدن ادامه دهند، در برابر این تاثیرات حفاظت شده اند. طبق بررسی های سازمان بهداشت جهانی استعمال سیگار به طور غیر متناسب در افراد مبتلا به افسردگی بیش تر از افراد جمعیت عمومی است. بیش از ۳۰% بیماران دارای افسردگی، سیگاری هستند یعنی به اصطلاح هر روز سیگار می کشند.
تقریبا ۶۰% افراد دارای سابقه افسردگی در طول عمر، سابقه مصرف سیگار در قبل را دارند یا اینکه روزمره سیگار می کشند. بالعکس، در سیگاری ها در مقایسه با غیرسیگاری ها احتمال میزان افسردگی در طول عمر بیشتر است. سیگاری های وابسته به نیکوتین دو برابر بیش از غیر سیگاری ها احتمال دارد سابقه افسردگی داشته باشند. شیوع افسردگی ماژور یا اساسی در طول عمر در بین سیگاری های دارای درمان ترک سیگار حدود ۴۵% است.

در مورد درمان رفتاری-شناختی متمرکز برای ترک سیگار بیشتر بدانیم:

اصول کلی درمان رفتاری-شناختی (CBT) برای ترک سیگار:

درمان رفتاری-شناختی (CBT) نوعی روان درمانی است که برای کمک به افراد دارای بسیاری انواع مشکلات روانشناختی مختلف استفاده می شود. این درمان مبتنی بر تغییر الگوهای تفکر ناسازگارانه و رفتارهای منفی مرتبط با این افکار می باشد. درمان رفتاری-شناختی متمرکز برای ترک سیگار معمولا به طور هفتگی بین ۸ تا ۱۲ هفته انجام می شود.

نکات مهم در رابطه با عود عوامل مرتبط با حفظ ترک سیگار:

عوامل زیادی در زمینه ترک سیگار به عنوان عوامل مرتبط با عود مصرف مجدد سیگار مطرح هستند. عوامل موثر پیش بینی کننده عود ترک سیگار شامل لغزش یا مصرف مجدد سیگار، سن پایین، وابستگی به نیکوتین، اعتماد به نفس پایین، نگرانی از افزایش وزن بعد از ترک سیگار و اقدام های قبلی برای ترک سیگار می باشند.
علاوه بر این سن بالاتر، زن بودن، متاهل بودن، تحصیلات بالاتر، استرس کمتر، استعمال ۲۰ سیگار یا بیشتر در روز، و اراده شخصی برای ترک سیگار به عنوان تعیین کننده های معنی دار ترک موفق سیگار شناسایی شده اند. البته عواملی مثل مصرف الکل و امتحان کردن روش های مختلف ترک سیگار تاثیر منفی با ترک سیگار دارند.
استفاده از درمان رفتاری-شناختی متمرکز برای ترک سیگار به همراه چسب نیکوتین و یا آدامس نیکوتین در بسیاری از افراد مبتلا به بیماری اعصاب و روان کمک کننده است. بر اساس بسیاری از پژوهش های انجام شده، معتادان به مصرف نیکوتین اغلب از مشکلات روانشناختی همچون افسردگی و اضطراب رنج می برند. درمان توصیه شده بر اساس دستورالعمل های شیوه های بالینی درمان شناختی-رفتاری (CBT)، به تنهایی یا در ترکیب با روش های دارویی در افرادی که نیاز به مصرف همزمان داروهای روانپزشکی مثل افسردگی و اضطراب است.
در دنیای مدرن امروز، استفاده از اپلیکیشن های مرتبط با سلامت (Health) گسترده تر بوده و دسترسی بهتر به این نوع درمان برای ترک سیگار را امکان پذیر می کنند. فیسبوک محبوب ترین سایت شبکه اجتماعی با بیش از ۱ میلیارد نفر در سراسر جهان است. میلیون ها اپلیکیشن در فیسبوک موجود هستند که بسیاری از آن ها به تغییرات رفتارهای سلامتی و سلامت می پردازند. فیسبوک به عنوان کانالی امیدوار کننده برای دستیابی سیگاری ها به اپلیکیشن های ترک سیگار است. چند اپلیکیشن ترک سیگار در فیسبوک موجود می باشند.
از بین انواع اپلیکیشن های موجود برای سیگار، پایبندی به دستورالعمل های درمان ترک سیگار با درمان های شناختی-رفتاری ترک سیگار متفاوت است. به طور معمول، مداخلات ترک سیگار ارائه شده از طریق پلتفورم فیسبوک یک استراتژی درمانی منحصر به فرد و هنوز استفاده نشده هستند که می توانند از پشتیبانی اجتماعی و شبکه های اجتماعی موجود برای ترک سیگار استفاده نمایند.
برای بررسی این که آیا اپلیکیشن های پایبند به دستورالعمل های شیوه های بالینی درمان وابستگی به تنباکو در ترویج ترک کارآمدتر از آن هایی هستند که پایبند نمی باشند یا خیر نیاز به پژوهش های بیشتر می باشد.
بر اساس بعضی از مقاله های جدید مشخص شده که اپلیکیشن های ترک سیگار شناسایی شده پایبندی کم به دستورالعمل های کلیدی ترک سیگار دارند. اپلیکیشن های تلفن های هوشمند برای ترک سیگار به ندرت به دستورالعمل های ترک سیگار پایبند هستند. توصیه شده که اپلیکیشن های کنونی بازنگری شده و اپلیکیشن های بیشتری حول شیوه های مبتنی بر شواهد برای ترک سیگار توسعه یابند.

تکنیک های CBT برای ترک سیگار

تکنیک های خاص عبارتند از:

استراتژی های حل مساله شخصی سازی شده برای کمک به مقابله با محیط و وضعیت های دشوار:

می تواند شامل ایجاد رفتارهایی برای اجتناب از استعمال سیگار در مواقع قرار گیری در محیط هایی باشد که برای استعمال سیگار از آن ها استفاده می کنید مثلا در زمان های استراحت.

تغییر الگوهای تفکر:

با کار روی نحوه تفکر درباره وضعیت های خاص، بهتر می توانید با تغییرات خلق مرتبط با ترک نیکوتین مقابله کنید. به عنوان مثال، اگر زمانی که تحت استرس هستید، اولین فکری به نظر شما می آید این است که نیاز به سیگار دارم، می توانید این تفکر را به «مقداری هوای تازه نیاز دارم» یا «باید تنفس خود را آهسته کنم» تغییر دهید. این کار امکان مدیریت بهتر استرس را بدون سیگار فراهم می کند.

آموزش درباره فرآیند ترک:

هرچه بیشتر درباره وابستگی به نیکوتین، استراتژی های ترک و نشانه های ترک بدانید، بهتر می توانید با چالش ترک مقابله نمایید.
شناسایی نشانه های محیطی یا اجتماعی که باعث آغاز احساس نیاز به سیگار می شوند. با تعیین وضعیت هایی که در آن تمایل بیشتری به نیکوتین دارید، بهتر می توانید از آن ها اجتناب نمایید. به منظور با شناسایی این نشانه ها زیر نظر دکتر درمانگر، می توانید از ثبت گزارش روزانه برای ثبت مواقعی که احساس تمایل به سیگار می کنید، و آنچه می توانید انجام دهید و احساس خود در آن زمان استفاده نمایید.

شناسایی نشانه های انگیزشی:

اگر زمان، مکان و اقدامات خاصی وجود دارد که باعث افزایش انگیزه ترک می شود، بیشتر آن ها را در برنامه روزانه خود لحاظ نمایید. گزارش ثبت روزانه به شناسایی این نشانه ها نیز کمک می کند.

بیزاری درمانی:

بیزاری از سیگار با تاکید بر همه ارتباطات منفی شما با سیگار کشیدن قابل دستیابی است. همچنین به ساخت نموداری که تعداد سیگار استعمال شده را به احساس های نامطلوب و خلق بد به هنگام استعمال آن تعداد سیگار ارتباط دهد نیز کمک می کند.

حمایت اجتماعی:

تعیین مقدار حمایت اجتماعی به هنگام تلاش برای ترک اهمیت دارد. از مهمترین نکات در زمینه ترک سیگار این موارد هم هستند مثل وضعیت سیگار کشیدن در شبکه اجتماعی کنونی شما چیست؟ اگر بسیاری از دوستان و اعضای خانواده شما سیگار می کشند، باید بررسی کنید که چقدر از تلاش های ترک شما پشتیبانی خواهند کرد؟ ممکن است برای کمک به مدیریت شبکه اجتماعی کنونی یا ایجاد یک شبکه غیرسیگاری بزرگتر نیاز به راهنما داشته باشید.
افزایش وزن در بسیاری افراد باعث عدم تمایل به ترک می شود. درمان های شناختی- رفتاری می تواند شامل تمرین های رفتاری برای جلوگیری از افزایش وزن با تمرکز روی عادات خوردن و ورزش باشد. افزایش فعالیت فیزیکی همچنین باعث کاهش ریسک افسردگی در افرادیکه اقدام به ترک سیگار می کنند، می شود.