داروی زولپیدم یکی از مهم ترین و پر کاربردترین داروهایی است که برای درمان بی خوابی و همینطور درمان به خصوص درمان بی خوابی مزمن که منظور بی خوابی های طولانی مدت است به کار می رود. درمان وابستگی به قرص زولپیدم توسط روانپزشک امکان پذیر است. این مقاله توسط خانم دکتر فرزانه روانپزشک متخصص خانم که در تهران فعالیت می کنند برای خوانندگان محترم سایتشان برای اطلاع رسانی در مورد “درمان سوء مصرف و یا اعتیاد به داروی زولپیدم” نوشته شده است. داروی زولپیدم (Zolpidem) برای درمان بی خوابی و بخصوص بی خوابی مزمن موثر است اما مصرف طولانی مدت بدون تجویز روانپزشک توصیه نمیشود و توصیه میشود که اگر بعد از مدت تعیین شده توسط پزشک همچنان بیخوابی ادامه یابد، راههای درمان جایگزین با مشورت و تجویز روانپزشک انجام گیرد. بهترین تاثیر داروی زولپیدم برای درمان بیخوابی، مصرف آن حدود یک ساعت قبل از به خواب رفتن میباشد.
- اشکال داروئی زولپیدم در ایران
- آیا اعتیاد به زولپیدم خطرناک است؟
- علائم روانشناختی اعتیاد به زولپیدم
- علائم جسمی اعتیاد به زولپیدم
- درمان اعتیاد به قرص زولپیدم به روش سرپایی و ویزیت در کلینیک ترک اعتیاد
- درمان اعتیاد به زولپیدم به صورت بستری
- درمان اعتیاد به زولپیدم به صورت سرپائی
- اعتیاد به قرص زولپیدم در افراد مسن
- آیا زولپیدم در موارد دیگر نیز بجز بی خوابی کاربرد دارد؟
- کاربرد قرص زولپیدم در درمان بی خوابی چیست؟
دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان ذکر می کند که داروی زولپیدم از بهترین داروهای درمان بیخوابی است ولی باید مثل سایر داروهایی که برای درمان بی خوابی به کار می روند، فقط در همان مدت معینی که روانپزشک برای فرد تجویز کرده است، مصرف شود. همچنین نباید بیشتر از مقدار تجویز شده روانپزشک در درمان بی خوابی خورده شود. تشخیص اینکه فردی که دوستش دارید با اعتیاد دست و پنجه نرم می کند یا خیر کمی دشوار است و اگر کسی دچار این مشکل است چه کمکی باید به او کرد؟ اگر پزشک برای یکی از اطرافیان شما زولپیدم تجویز کرده، تشخیص اینکه فرد بر اثر مصرف این دارو دچار مشکل شده و همچنین پیدا کردن راهی برای کمک به وی آسان نیست و باید تشخیص اعتیاد به قرص زولپیدم حتما توسط روانپزشک بعد از بررسی داده شود. پس مهمترین کاربرد داروی زولپیدم این است که این دارو می‌تواند در درمان سریع بی خوابی و به منظور درمان بی خوابی های مزمن طول کشیده بکار برود. بنابراین مهمترین کاربرد داروی زولپیدم برای درمان بی خوابی است. همانطوری که در مقاله‌های قبلی نیز اشاره شد از ابتدایی ترین روش ها برای درمان بی خوابی روش بهداشت خواب برای درمان سریع و قطعی بی خوابی است. البته بی خوابی یکی از انواع اختلالات خواب است که در آن فرد مشکلاتی در زمینه به خواب رفتن دارد به نحوی که فرد نمی تواند به راحتی بعد از اینکه به رختخواب می رود و یا قصد خوابیدن می کند به خواب برود. یکی دیگر از انواع بی خوابی، نوعی بی خوابی است که فرد در نیمه های شب و یا بعد از اینکه توانست به خواب برود از خواب بیدار می شود و ممکن است که بعد از بیدار شدن از خواب مجدداً به خواب برود و یا اینکه دیگر به اصطلاح خوابش نبرد و تا صبح بیدار بماند.
یکی دیگر از انواع اصلی بی خوابی شامل نوعی بی خوابی است که فرد در ابتدای سیکل خواب- بیداری به خصوص نزدیک صبح از خواب بیدار می شود و اینکه در اکثر موارد دیگر نمی تواند مجدداً به خواب برود. البته انواع مختلف دیگری نیز در زمینه بی خوابی وجود دارد که با توجه به نوع اختلال خواب و بی خوابی نیز درمان مؤثر و سریع بی خوابی به طبع متفاوت است.
اشکال دارویی زولپیدم در ایران
داروی زولپیدم که نام تجاری آن امبین Ambien است، اغلب به عنوان یک داروی بدون ضرر و بدون اعتیاد در نظر گرفته می شد. با این حال گزارش های زیادی شده که حاکی از آن است افراد مصرف کننده داروی زولپیدم دچار سوء مصرف دارو، وابستگی به آن و علائم شدید ترک داروی زولپیدم شده اند. قرص زولپیدم که با میزان های ۵ و ۱۰ میلی گرم (زولپیدم ۵ و زولپیدم ۱۰) در ایران نیز موجود است یکی از مهم ترین داروهایی است که برای القاء خواب و به اصطلاح برای درمان بی خوابی بکار می رود.
آیا اعتیاد به قرص زولپیدم خطرناک است؟
داروی زولپیدم یک سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی CNS است، بنابراین اگر به مقدار زیاد و یا در ترکیب با دیگر داروهای سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی مصرف شود، اثرات مخربی خواهد داشت. برخی دیگر از داروها یا مواد سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی عبارتند از الکل، داروهای ضد افسردگی و داروهای شل کننده عضلانی. بسیاری از مصرف کنندگان قرص زولپیدم نیز بعد از قطع مصرف دارو، علائم ترک را در خود مشاهده می کنند. از مهمترین علائم ترک زولپیدم (Zolpidem Withdrawal Syndrome) عبارتند از:
اضطراب، بی خوابی و تشنج.
البته این دارو متأسفانه بخصوص اخیراً علاوه بر اینکه برای درمان بی خوابی نیز بکار می‌رود در زمینه های دیگری نیز مانند آرامش، رفع اضطراب و یا موارد دیگری به کار می رود که کاملاً غیر مرتبط با کاربرد داروی زولپیدم برای درمان بی خوابی است. به اصطلاح میتوان گفت که فرد بعد از مدتی از سوء استفاده و سوء مصرف یا مصرف نابجا از قرص زولپیدم، دچار اعتیاد و یا وابستگی شدید به قرص زولپیدم می شود.
از خطرات زولپیدم اگر به صورت نابجا و بیش از حد استفاده بشود میتوان علائم اعتیاد به قرص زولپیدم را نام برد. البته در زمینه ترک زولپیدم نیز دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر بیان می کند که متأسفانه قرار دادن جایگزین زولپیدم برای درمان بی خوابی به آسانی امکان پذیر نیست و همچنین خطرات زولپیدم در صورت سوء مصرف می تواند حتی کشنده نیز باشد.
از علائم مهم سوء مصرف و اعتیاد به داروی زولپیدم میتوان به خواب آلودگی شدید اشاره کرد که این امر خطر تصادفات و آسیب های جسمی را افزایش می دهد. این خطر به حدی است که در سال ۲۰۱۳ سازمان غذا و دارو در امریکا FDA قرار دادن برچسب اجتناب از فعالیت هایی مانند رانندگی و فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری دارند را روی داروی زولپیدم الزامی کرد، حتی یک روز بعد از مصرف دارو اجتناب از انجام این امور الزامی است.
به علاوه گفته می شود برخی مصرف کنندگان داروی زولپیدم تحت تاثیر این دارو درگیر فعالیت هایی شده اند که به هیچ عنوان به خاطر نمی آورند، فعالیت هایی مانند خوردن غذا یا صحبت کردن با دیگران یا حتی فعالیت های پرخطر مانند برقراری رابطه جنسی یا رانندگی. یکی دیگر از خطرناک ترین خطرات اعتیاد به زولپیدم و یا قرص خواب استفاده از زولپیدم برای خودکشی است. یعنی در این موارد فرد قرص خواب را برای خودکشی استفاده می کند.
نشانه های روانشناختی اعتیاد به قرص زولپیدم چیست؟
علائم زیر نشان دهنده بروز علایم اعتیاد به داروی زولپیدم (Zolpidem Addiction)هستند:
- تغییر در رفتار از جمله افزایش افسردگی یا تحریک پذیری یا واکنش های آشکار مانند توهم.
- فرد مکالماتی را که با دیگران دارد به خاطر نمی آورد و به اصطلاح مواردی گزارش شده است که فرد اعمالی را در زمان استفاده بیش از حد از قرص زولپیدم انجام داده است، اما اصلا به یاد نمی آورد و به اصطلاح وقتی که اطرافیان فرد بعدا به او رفتارها و عکس العمل هایش را یادآوری می کنند، کاملا متعجب و یا شرمنده از اعمال ناخواسته و یا گاهی افسار گسیخته خود می شود.
- سوء مصرف دارو به صورت مصرف بیش از حد دارو یا مصرف دارو با اهدافی دیگر به جز مورد تجویز شده مثلا برای رفع اضطراب یا مواردی مشابه که اصلا مربوط به تاثیرات درمان بی خوابی زولپیدم نیستند.
به تدریج زمان شبانه مصرف داروی زولپیدم تغییر پیدا کرده و فرد برای رسیدن به آرامش زودتر دارو را مصرف می کند. - زمانی که فرد داروی زولپیدم را مصرف نمی کند یا دارو تمام شده علائم ترک در وی مشاهده می شود
فرد بعد از مصرف زولپیدم تلاش می کند بیدار بماند تا اثرات هیجانی و شادی مربوط به دارو را تجربه کند. - فرد به پزشک های مختلف مراجعه می کند تا مقدار بیشتری از داروی زولپیدم را در نسخه های بیشتری دریافت کند و تعدد زیادی از این دارو را ذخیره کرده است.
- به علاوه به یاد داشته باشید در افرادی که سابقه اعتیاد به الکل و مواد مخدر را دارند یا کسانی که دچار مشکلات روحی و روانی هستند، خطر اعتیاد به قرص زولپیدم بیشتر خواهد بود.
نشانه های جسمی سوء مصرف زولپیدم
نشانه های سوء مصرف زولپیدم (Zolpidem Misuse) عبارتند از:
- خستگی شدید
- سردرد
- سرماخوردگی
- بروز مشکل در حفظ تعادل
- تهوع و استفراغ
- مشکلات گوارشی
- تغییر در اشتها به صورت پر اشتهایی یا کم اشتهایی
- لرزش بدن
- قرمزی و سوزش چشم ها
فردی که در حال سوء مصرف یا استفاده نابجا و بیش از حد از قرص زولپیدم است رفتارهای عجیبی دارد، گاهی رفتارهای نگران کننده و ناپسند انجام می دهد. در برخی موارد فرد مصرف کننده در خواب راه می رود یا در زمان خواب فعالیت های دیگری انجام می دهد، از جمله رانندگی، خوردن غذا یا برقراری رابطه جنسی. این افراد هیچ یک از رفتارها و فعالیت های خود را بعد از اینکه به آنها در مورد رفتارهای ناشایستشان اشاره می شود، به خاطر نمی آورند.
درمان اعتیاد به قرص زولپیدم به روش سرپایی و ویزیت در کلینیک ترک اعتیاد کدام است؟
گزینه های زیادی برای رفع اعتیاد به داروی زولپیدم وجود دارد. در ادامه به برخی از این گزینه ها اشاره می شود:
درمان اعتیاد به زولپیدم و سم زدایی داروی زولپیدم:
با توجه به بروز علائم ترک شدید ناشی از مصرف قرص زولپیدم ، بسیاری از مصرف کنندگان این دارو برای سم زدایی راحت و بدون خطر بدن خود از زولپیدم به روانپزشک مراجعه می کنند. مراجعه به روانپزشک متخصص که تجربه کافی در زمینه ترک داروی زولپیدم دارد، معمولا اولین اقدام برای درمان است که با بستری بیمار یا با یک برنامه سرپایی انجام می شود. در روش سم زدایی با روش تزریقی، داروی به تدریج از بدن خارج می شود. یک بنزودیازپین یا مهار کننده انتخابی باز جذب سروتونین SSRI مورد استفاده قرار می گیرد تا ناراحتی ناشی از ترک دارو به حداقل برسد. البته دکتر ندا فرزانه روانپزشک بورد تخصصی آنلاین بیان می کند که براساس جدیدترین مقالات مشخص شده است که روش “سم زدائی زولپیدم” روش درمان قطعی ترک زولپیدم نیست. در زمینه ترک زولپیدم و جایگزین کردن زولپیدم نیز حتماً باید فرد به روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان برای بررسی و درمان مراجعه بکند.
درمان اعتیاد به قرص زولپیدم به روش بستری کردن بیمار:
در این روش نه تنها یک محیط حمایتی برای بهبود فرد فراهم می شود، بلکه می تواند به فرد کمک کند تا رفتارها و الگوهای سالمی برای خواب داشته باشد. این روش برای افرادی مفید است که بعد از سم زدایی قرص زولپیدم دچار بی خوابی های شدید شبانه می شوند.
درمان اعتیاد به قرص زولپیدم به روش سرپایی:
بعد از سم زدایی موفق و کامل شدن جریان بستری فرد، درمان سرپایی فرد برای بهبود شرایط بیمار آغاز می شود که مزیت های زیادی برای فرد بیمار دارد. در این روش فرد در جلسات خصوصی یا گروه درمانی تحت نظر روانپزشک و روان درمانگر شرکت می کند تا با مشکلات اصلی آشنا شده و رفتارهای مناسب بعد از بهبود، از جمله بهتر خوابیدن، را یاد بگیرد. درمانهای شناختی – رفتاری برای رفع خطاهای شناختی (Cognitive Behavioral Therapy) و یا روشهای کارامد برای حل مسئله نیز از درمانهای موثر هستند.
خطر وابستگی به زولپیدم (Zolpidem Dependancy) در افراد مسن
زولپیدم یک داروی خواب آور غیربنزودیازپینی برای درمان بی خوابی است. داروی زولپیدم به عنوان یک عامل بالقوه با خاصیت کمتر برای مورد وابستگی و سو استفاده واقع شدن معرفی شده است. البته داروی زولپیدم این خاصیت را دارد که با خطر بالای وابستگی و نشانگان ترک به ویژه در میان بیماران مسن، افراد با اختلالات اضطرابی، فرد با بیماری افسردگی همراه مورد سو استفاده قرار گیرد.
آیا زولپیدم در موارد دیگر نیز بجز بی خوابی کاربرد دارد؟
یکی دیگر از سوالاتی که در زمینه درمان بی خوابی به غیر از زولپیدم بکار می رود این است که آیا قرص های دیگری نیز مانند قرص های ضد روان پریشی برای درمان بی خوابی مؤثرند؟ مثلاً آیا قرص تری فلوئوپرازین خواب آور است. جواب این سوال این است که حتماً باید افراد برای درمان بیخوابی در صورتی که نیاز به مصرف قرص دارند فقط با مشورت پزشک این داروها را استفاده بکنند و اینکه از استفاده بیش از حد این داروها و به مدت طولانی جداً اجتناب نمایند.
یکی دیگر از انواع بد خوابی ها که می توان نام برد مرتبط با ترک سیگار و بی خوابی است. در بسیاری از موارد افرادی که اقدام به ترک سیگار می کنند مبتلا به بی خوابی و یا اختلال در خواب می شوند که در این موارد نیاز به بررسی و درمان در زمینه عوارض ناشی از ترک سیگار و بی خوابی وجود دارد. تا زمان نوشتن این مقاله، دکتر ندا فرزانه ذکر می کند که هیچ مقاله یا پژوهش در زمینه درمان موثر زولپیدم برای درمان بی خوابی ترک سیگار وجود ندارد و توصیه میشود که به هیچ عنوان از قرص زولپیدم خودسرانه استفاده نشود.