ارتباط بین تفاوت خصوصیات شخصیتی افراد وجترین یا افراد گیاه خوار Vegetarian با نشانه های افسردگی و اضطراب همچنان در دنیا مورد اختلاف نظر است. دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر در ابتدای مقاله برای خوانندگان محترم سایت شان ذکر می کنند که “در زمینه اینکه آیا احتمال افزایش ابتلا به بیماری های روانی در افراد وجترین یا افراد گیاه خوار Vegetarian بیشتر یا کمتر است، مقاله های مختلف و بعضا با نتایج بسیار متضادی ارائه شده است. بنابراین، در این مقاله سعی کرده ام که بدون هیچ گونه جانب داری و یا جبهه گیری در مورد گیاه خواری، نکات مختصر و مفیدی را در زمینه نتایج مهمترین مقاله ها ذکر کنم. بنابراین موارد ذکر شده صرفا داده های علمی هستند و هیچ گونه جهت گیری شخصی در زمینه توصیه کردن و یا منع کردن از گیاه خواری مطرح نیست.
همان طوری که میدانیم، غذا برای بقاء و زنده ماندن ضروری بوده و به عنوان یک تقویت کننده اولیه در مغز عمل می کند، آن چه مردم به عنوان غذا می خورند، در فرهنگ های مختلف و در افراد مختلف دارای فرهنگ یکسان هم حتی تفاوت های قابل توجهی دارد. دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی روانپزشکی بیان می کند که توضیح مختصر و کلی اما نه کامل در این زمینه این است که یکی از ابعاد برجسته ای که برای توصیف یا طبقه بندی رژیم های غذایی استفاده می شود، مقدار خودداری افراد از خوردن گوشت حیوانات است. تمایلی که معمولا وجترینیسم Vegetarianism یا گیاه خواری نامیده می شود. اگر چه وجترین ها یا به اصطلاح افراد گیاه خوار Vegetarian معمولا به صورت افرادی که از مصرف گوشت خودداری می کنند هستند، میزان اجتناب از فرآورده های جانوری و حیوانی به گونه ای متغیر است. به عنوان مثال، وگان ها از مصرف همه فرآورده های جانوری اجتناب می کنند و فقط غذاهای مشتق شده از گیاهان را مصرف می کنند، در حالی که آن هایی که از گوشت قرمز اجتناب کرده اما گوشت ماهی و دام اهلی مصرف می کنند، گاه نیمه وجترین یا افراد نیمه گیاه خوار Semi-vegetarian نامیده می شوند.
یکی از نکات مهم و جالب در این زمینه این است که تصورات متفاوت و گاها نادرست در زمینه ارتباط بین گیاه خواری Vegetarianism با بیماری افسردگی وجود دارد. از مهمترین سوال ها و تصوراتی که در گوگل، جلسه های ویزیت روانپزشکی حضوری، غیر حضوری و آنلاین پرسیده می شود، این موارد هستند:

“آیا گیاهخواری شما را افسرده می کند، تاثیر رژیم گیاهخواری بر افسردگی، چه ارتباطی بین گیاه‌خواری و افسردگی وجود دارد؟ گیاهخواری و افسردگی، گیاهخواری چه مزایایی دارد؟ بهبود پیدا کرد ناراحتی عصبی و افسردگی به وسیله خام گیاهخواری، گیاهخواران مواظب افسردگی باشند و غیره”.
علیرغم این واقعیت که ۱٫۵ میلیارد نفر در دنیا تفریبا گوشت نمی خورند، دانش کمی درباره تفاوت های بین افراد وجترین یا افراد گیاه خوار و افراد غیر وجترین یا غیر گیاه خوار از نظر شخصیت وجود دارد؛ تفاوت هایی که ممکن است به توضیح تفاوت های فردی در انتخاب و ترجیح مواد غذایی کمک نمایند. به هنگام بررسی روابط بین شخصیت و وجترینیسم یا گیاه خواری، مهم است بدانید که اکثریت قریب به اتفاق افراد وجترین یا افراد گیاه خوار Vegetarian جهان همان چیزی هستند که آن را «گیاه خواران اجباری» می نامند یعنی افرادی که پول کافی برای خرید گوشت ندارند.
علاوه بر این، به هنگام درک روابط بین شخصیت و رفتار، از این محدودیت به عنوان «وضعیت قوی» یاد می شوند؛ یعنی وضعیتی که امکان ظهور تفاوت های فردی را نمی دهد. بنابراین به نظر می رسد که روابط بین وجترینیسم یا گیاه خواری و خصوصیات شخصیت افراد بیشتر احتمال دارد در میان افرادی که «وجترین انتخابی» نامیده می شوند ظاهر شوند، افرادی که توانایی خرید گوشت دارند اما ترجیح می دهند گوشت نخورند.
تخمین زده می شود که ۷۵ میلیون نفر وجترین انتخابی وجود دارد و انتظار می رود تعداد آن ها با گذشت زمان افزایش یابد. در رابطه با درک روابط بین ترجیح رژیم غذایی و شخصیت، داشتن استطاعت خرید گوشت چیزی است که «وضعیت ضعیف» نامیده می شود یعنی وضعیتی که امکان ظهور تفاوت های فردی را می دهد.

توضیحات کلی در مورد مدل پنج فاکتوری شخصیت

در زمینه ارتباط بین وجترینیسم یا گیاه خواری با خصوصیات شخصیت فرد و مدل پنج فاکتوری شخصیت نیز توضیحات کلی و بسیار مختصری ارائه شده است. به طور بسیار خلاصه می توان گفت که پنج فاکتور FFM توسط بسیاری به عنوان «واحدهای سازنده» شخصیت افراد در نظر گرفته می شوند. فاکتورها به طور خلاصه در زیر شرح داده شده اند:

• برون گرایی Extraversion به میزان صحبت و برون نمایی در موقعیت های اجتماعی اشاره می کند.
• توافق پذیری Agreeableness مربوط به میزان رفتارهای اجتماعی مطلوب فرد نسبت به سایر افراد و تمایل به حفظ روابط بین فردی خوشایند و هماهنگ است.
• وظیفه شناسی conscientiousness به توانایی فرد در سازماندهی کارها، تکمیل وظایف، و کار در جهت اهداف بلندمدت اشاره دارد.
• روان رنجوری Neuroticism به میزان تجربه احساسات و خلف منفی و نوسان عواطف اشاره می کند.
• گشودگی Openness مربوط به وسعت و عمق زندگی فکری، هنری، و تجربی فرد است.

در زمینه ارتباط بین خصوصیات شخصیت افراد وجترین یا افراد گیاه خوار Vegetarian میتوان گفت که توافق پذیری و گشودگی فاکتورهای FFM دارای ارتباط مثبت با تمایل به مصرف میوه ها و سبزیجات و رابطه منفی با مصرف گوشت می باشند. همچنین نشان می دهد کسانی که از گوشت اجتناب می کنند ممکن است وظیفه شناس تر باشند، اگرچه یافته های آن ها متناقض است. همچنین در بعضی از بررسی های دیگر نیز مشخص شده است که نوع دوستی و همدلی که از ویژگی های افراد توافق پذیر است، ممکن است آن ها را به اجتناب از مصرف فرآورده های گوشت حیوانات سوق دهد. فاکتور گشودگی صریحا مربوط به مقدار گشودگی فرد نسبت به تجربیات جدید، از جمله غذا است. برخی پژوهش ها نشان داده اند که نئوفوبیای غذایی (ترس و فوبیا از مصرف غذاهای جدید)، ارتباط منفی با مصرف میوه ها و سبزیجات دارد. با توجه به این که مصرف موادغذایی و سبزیجات از ویژگی های تعیین کننده وجترینیسم یا گیاه خواری است این نتایج حاکی از این می باشند که افراد وجترین یا افراد گیاه خوار Vegetarian ممکن است که کمتر از همه چیزخواران، ترس از امتحان کردن غذاهای جدید غیر گوشتی دارند. این احتمال با این یافته که افراد زن های وجترین یا افراد گیاه خوار کمتر از همه چیز خواران زن، ترس از امتحان کردن غذاهای جدید غیر گوشتی دارند و به اصطلاح نمره گشودگی بالاتر دارند.

ارتباط کلی بین وجترینیسم یا گیاه خواری با مسائل روانشناختی کدام است؟

دکتر فرزانه روانپزشک غرب تهران بیان می کند که همان طوریکه در مقدمه مقاله نیز ذکر شد، نتایج بعضی از مقاله ها بیان کرده اند که وجترینیسم یا گیاه خواری با سلامت روان ضعیف تر مرتبط است، اگرچه دلیل آن تاکنون به طور دقیق مشخص نشده است. در این دسته مقاله ها بیان شده است که افراد وجترین یا گیاه خوار بیشتر از افراد نیمه گیاه خوار یا نیمه وجترین ها و همچنین افراد نیمه وجترین بیشتر از غیر وجترین ها یا به اصطلاح همه چیز خواران احتمال دارد، دارای علائم افسردگی و اضطراب شوند. اگرچه بیماری افسردگی زمانی که به عنوان یک فاکتور اختصاصی تر اندازه گیری شود، می تواند تاثیر منفی در زمینه مسائل روانی فرد داشته باشد. بر طبق این بررسی ها، در مردان و زنان نیمه وجترین یا نیمه گیاه خوار، احتمال ابتلا به علائم افسردگی از همه چیز خواران بیشتر است.
بعضی از بررسی های دیگر در همین جهت بیان کرده اند که وجترین های نوع وگان Vegan در معرض ریسک بیشتر علایم افسردگی، اضطراب و رفتار غیر مستقیم آسیب زدن به خود قرار دارند، در این زمینه ادعا شده است که افرادی که از مصرف گوشت اجتناب می کنند، به نوعی نیمه خود آگاهانه و یا غیر ارادی خود را از مواردی که فکر می کنند می تواند برای ایشان آسیب زننده باشد مثل گوشت حیوانات محروم می کنند. البته طبق تحقیقات در زمینه تغذیه و بیماری های قلبی عروقی و غدد بدن مشخص شده است که در بسیاری از موارد رژیم های غذایی وجترین یا گیاه خواری با ریسک کمتر بیماری های قلبی عروقی و سندرم متابولیک همچنین برخی سرطان ها مرتبط هستند که نشان می دهد باید برای کاهش این علل مهم ناتوان کننده و مرگ در جهان، رژیم های غذایی پر از گوشت و چربی را زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه اصلاح کرد.
در ادامه این مقاله ها نیز ذکر شده که در مردان وجترین یا گیاه خوار Vegetarian عواملی مثل سابقه خانوادگی افسردگی، سطح تحصیلات، سن، ژنتیک، و مصرف الکل و تنباکو، با نشان های افسردگی مرتبط هستند. همچنین در افرادی که گوشت کمتری مصرف می کردند؛ حتی بعد از بررسی و تعدیل کردن از نظر ویژگی های فیزیکی، سلامت، وضعیت خانوادگی، وضعیت اجتماعی، ورزش، و مصرف الکل و تنباکو، احتمال علایم افسردگی در آینده نیز بالا بود. علاوه بر این اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی، و دردهای بدنی در بین بزرگسالان وگان Vegan شایع تر می تواند در بعضی موارد باشد. البته مقاله هایی نیز در زمینه تاثیر مثبت فاکتورهای سبک زندگی و رژیم غذایی وگان بر روی روحیه افراد و پایبندی به رژیم غذایی گیاهی سختگیرانه نشان داده اند که رژیم غذایی وگان در مواردی نیز هیچ گونه تاثیر منفی بر روی افت روحیه و خلق نداشتند و حتی باعث نتایج مثبتی روی روان افراد همچون کاهش استرس و اضطراب مرتبط بودند.
دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی بیماری های اعصاب و روان بیان می کند که این نتایج متناقض از این واقعیت ریشه می گیرند که در انجام مطالعات علمی مختلف، احتمال تداخلگری عوامل باقیمانده و متعددی همچنان وجود دارد، زیرا تمام فاکتور مداخله گر بالقوه مهم مثل عوامل فرهنگی، مالی، دینی و عقیدتی در در تمام مقاله ها را نمی توان بالطبع به طور یکسان در تمام موارد در نظر گرفت.
دکتر فرزانه روانپزشک بیان می کند که در یک مقاله جالبی نیز به مهمترین انگیزه ها و عللی که افراد وجترین یا گیاه خوار Vegetarian این رژیم غذایی را انتخاب می کنند نیز اشاره شده بود که به مهمترین آنها اشاره می کنم. به عنوان مثال، انگیزه های حذف فرآورده های جانوری از رژیم غذایی متنوع بوده و ممکن است شامل نگرانی های مرتبط با سلامت در افراد وجترین یا گیاه خوار Vegetarian باشند. بنابراین، بخصوص افراد مبتلا به بعضی از بیماری های زمینه ای مزمن مثل دیابت، نقرس و فشار خون بالا با این تصور در ذهن که پذیرش رژیم غذایی وجترین یا گیاه خواری باعث تقویت وضعیت سلامتی جسمی و جلوگیری از تشدید بیماری آنها می شوند، اصلاحاتی در سبک زندگی خود ایجاد نمایند.
البته از سوی دیگر در بسیاری از مقاله هایی که به افزایش احتمال ابتلا افراد وجترین یا گیاه خوار Vegetarian به بیماری افسردگی اشاره کرده اند، به ارتباط بین کاهش بعضی از ویتامین های مهم و حیاتی در این افراد و افزایش افسردگی اشاره شده است. به طور مثال،ارتباط بین نشانه های افسردگی و رژیم های وجترین همچون کمبود ویتامین B12 هست. البته در این موارد نیاز هست که عوامل دیگری مثل تفاوت های جنسیتی، ویژگی های فردی مثلا وضعیت اجتماعی-اقتصادی یا مصرف سایر گروه های غذایی دیگر، انواع مختلف رژیم های غذایی مشخص شده با حذف فرآورده های جانوری مثلا پسکووجترین، وجترین لاکتو-اوو، و وگان، عوامل اجتماعی، سن، تحصیلات، بیماری های روانی قبلی و یا فعلی در فرد مثل بیمای های افسردگی، اضطرابی، وسواس، دو قطبی یا دوقطبی، اسکیزوفرنی و اسکیزوافتیو، رفتارهای مرتبط با سلامت جسمی و بیماری های مزمن را نیز حتما برای به دست آوردن نتایج درست و دقیق علمی لحاظ کرد تا مشخص شود که آیا ارتباط بین رژیم های وجترین یا گیاه خواری با بیماری افسردگی براساس ویژگی های فردی متفاوت است یا خیر و آیا مختص حذف فرآورده های جانوری است یا نه.
اگرچه در دسته مقاله های علمی دیگری که در دنیا انجام شده است نیز مشخص شده است که رژیم های غذایی وجترین در برخی مطالعات با سلامت فیزیکی بهتر مرتبط بوده و با نشانه های افسردگی کمتری مرتبط بوده اند. همچنین در این مقاله مطرح شده بود که بعضی از رژیم غذایی وجترین یا گیاه خواری با برای پیشگیری و مدیریت دیابت سودمند است. مهم ترین جنبه هر کدام از این رژیم های غذایی مختلف تاکید بر مصرف غلات ، میوه ها و سبزیجات، و آجیل و کاهش چربی های اشباع و ترانس است.

نکته پایانی این مقاله:

دکتر ندا فرزانه بیان می کند که همان طوری که در مقدمه نیز ذکر شد، هیچ گونه سوء گیری شخصی در زمینه گیاه خوار بودن یا نبودن در این مقاله دخیل نیست و سعی شده که جدید ترین و مهم ترین نکات علمی برای خوانندگتن محترم سایت در زمینه تفاوت احتمالی خصوصیات شخصیتی به صورت مثبت یا منفی افراد گیاه خوار برای خوانندگان محترم سایت ارائه شود.