موسیقی درمانی از موثرترین درمان های غیرداروئی بیماری افسردگی عمده است. مقاله زیر توسط خانم دکتر ندا فرزانه متخصص روا‌نپزشک و روان‌ درمانگر برای خوانندگان محترم سایتشان با عنوان “دستورالعمل جادویی موسیقی درمانی روی بهبود کیفیت زندگی” تهیه شده است. مفهوم “کیفیت زندگی” در دنیای امروز تعریف گسترده تری نسبت به سالهای گذشته دارد و می تواند بجز رفع نیازهای اولیه زندگی با مفاهیم دیگری نیز مثل هنر، موسیقی و آرامش نیز مرتبط باشد.

دکتر ندا فرزانه در مقدمه مقاله خود ذکر می کند که اگر بخواهیم با در نظر گرفتن مفاهیم علمی روانپزشکی، مفهوم “کیفیت زندگی” را برای داشتن موفقیت فردی در فردی که مبتلا به بیماری روحی روانی است تعریف کنیم، باید محدودیت هایی که در اثر ابتلا به بیماری در فرد ایجاد شده را با دید مثبت در نظر بگیریم. با توجه به اینکه بخاطر محدودیت های دوران کرونا، میزان سوال هایی که از من به عنوان مشاوره آنلاین متخصص روانپزشکی در زمینه بیماری های روحی روانی پرسیده می شود، بیشتر است، سعی دارم که سوال هایی را که از من در اینستاگرام و یا ویزیت مجازی پرسیده می شود را در قالب مقاله برای عزیزان علاقمند پاسخ بدهم.
از شایعترین سوال هایی که از دکتر آنلاین اعصاب و روان دکتر ندا فرزانه در این دوران پرسیده می شود، این است که بجز دارو خوردن در دورانی که مداوم مجبورم در خانه باشم و احساس افسردگی می کنم، چه کار های مثبتی برای بهبود کیفیت زندگی در این دوران می توانم انجام بدهم، است. در جواب می توان گفت که یکی از مفید ترین گزینه های بهبود حال روحی روانی در دوران قرنطینه کرونا در افراد مبتلا به بیماری افسردگی گزینه “موسیقی درمانی ” است.

در ابتدا بهتر است که در مورد معیارهای درمانی بودن موسیقی در درمان بیماری های روحی روانی به اختصار مطالبی را بیان کنم. اکثر موارد، تأثیر درمانی موسیقی از طریق بخش غیر کلامی آن هست. مثلا موسیقی ای که برای فرد آرامش بخش است و فقط خواننده ای آهنگ مورد علاقه فرد را می خواند، اصلا منظور ما نیست. بلکه بصورت موسیقی های بیکلام بخصوصی که بتواند بصورت نوعی درمان غیر دارویی یا به اصطلاح روان درمانی موثر باشد، مد نظر است. قبل از هر موردی باید تاکید کنم که از “موزیک درمانی” وقتی که یاد می شود، فقط و فقط منظورم نوعی موسیقی است که معیارهای درمانی برای افسردگی اساسی است که توسط روانشناسان و روان درمانگران حرفه ای در سرتاسر دنیا تعریف شده و به کار می رود، است. پس بنابراین موسیقی نه تنها که خودش یک هنر است بلکه میتواند جنبه های متعدد درمانی هم از طریق بهبود تعاملات اجتماعی بین افراد داشته باشد.

البته در درمان اکثر موارد شدید بیماری های روحی روانی، موسیقی درمانی فقط به عنوان نوعی درمان کمکی کاربر دارد یعنی اینکه مثلا اگر فردی مبتلا به اختلال افسردگی ماژور هست و درمانهای دارویی افسردگی را نیز زیر نظر روانپزشک خود انجام میدهد، این نوع از روان درمانی بصورت موزیک درمانی بصورت درست اگر زیر نظر روانشناس به کار گرفته شود، میتواند باعث بهبود کیفیت زندگی فرد افسرده بشود ولی نیاز هست که تحقیقات بیشتری هم در این زمینه انجام شود تا نتایج قطعی بیان شود.
بیماری های خلقی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی هستند و براساس آمارهای معتبر بیماری های افسردگی، شایع ترین بیماری های خلقی در دنیا هستند. به بیان ساده، از خصوصیات اصلی اختلال افسردگی این است که فرد بصورت پایدار روحیه و خُلقش پایین می افتد، علاقه اش به زندگی کم می شود و از زندگی لذت نمی برد. بنابراین بیماری جدی هست که نیاز هست در مورد انواع مختلف درمان های موثر دارویی و غیردارویی برای کمک به حال روحی فرد بررسی های لازم انجام شود. موزیک درمانی می تواند به عنوان نوعی درمان کمکی و با تایید روانپزشک فرد مبتلا به بیماری افسردگی، از طریق هماهنگ کردن روحیه واحساسات فرد و تنظیم مجدد این موارد در درمان بیماری افسردگی ماژور موثر واقع شود.
طبق بررسی های مختلف علمی که در زمینه موسیقی درمانی انجام شده است، نتایج متفاوتی در مورد تاثیر آن بر روی بهبود کیفیت زندگی فرد افسرده به دست آمده است. البته یکی از مهمترین اهداف دکتر ندا فرزانه متخصص روانپزشکی در تهران بیان کردن آن دسته از نتایجی که در زمینه درمان قطعی با هم نقاط اشتراک داشته اند، را صحبت بکنیم.

به طور مثال، براساس یکی از مهمترین مجلاتی که در زمینه موسیقی درمانی است، بیان شده که موزیک درمانی به میزان زیادی در درمان افسردگی شدید از طریق ارتقاء کیفیت زندگی فرد کمک کننده است. نکته شگفت انگیز در مجله های موزیک درمانی این است که نه تنها موسیقی درمانی میتواند برای درمان اختلال افسردگی موثر باشد بلکه در درمان طیف وسیعی از بیماری های روحی روانی هم موثر است . البته روش درمانی موسیقی درمانی به این سادگی نیست که فقط به صورت ساده بگوییم فرد موزیکی را گوش بدهد یا یک موزیکی را در منزل به صورت تفننی بزند. بلکه اگر فقط موزیک درمانی در فعالیت های روزانه فرد بصورت پررنگ تاثیر بگذارد، می تواند از طریق خاصیت ریلکس کننده ای که روی فردِ با مشکل روانی دارد، تاثیر درمانی بگذارد. در نتیجه موزیک درمانی مناسب، علاوه بر بهبود روحیه فرد می تواند باعث بهبود عملکرد و وضعیت سلامتی فرد مبتلا به اختلال روانی نیز گردد.
در مقالات دیگر، البته شواهد علمی است که موسیقی درمانی علاوه بر اینکه در درمان بیماری افسردگی اساسی و افسردگی فصلی نقش کمک کننده دارد، در درمان بیماری های اضطرابی، اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی، بی خوابی، پرخوابی و اختلال حافظه نیز موثر باشد. البته اینکه حالا چه نوع موسیقی درمانی در هر کدام از این بیماری ها موثر هست و اینکه بصورت اختصاصی تر می تواند جنبه درمانی داشته باشد، در این مقاله هدف اصلی نیست و در مقالات بعدی سعی می شود که در مورد آنها مطالبی به اختصار برای علاقمندان بیان شود. دستورالعمل استثنایی موثر موسیقی درمانی در درمان فرد مبتلا به بیماری روحی روانی این است که فرد را تشویق کنیم به اینکه خودش هم همراه موسیقی به صورت ملایم در کنارِ نواختن موسیقی یا شنیدن موسیقی بخواند، به عنوان یک درمان انگیزشی خوب میتواند در بهبود وضعیت روحیه و کیفیت زندگی فرد موثر باشد.

نقش موسیقی درمانی در صمیمیت بین مادر و کودک:

راهکار جادویی دیگر در زمینه موسیقی درمانی بچه ها این است که بر اساس مقاله های علمی مشخص شده است که در بچه هایی که بیماری افسردگی دارند و نیز در مادرانی که بعد از پایان بارداری، بر اساس تشخیص روانپزشک و روانشناس مبتلا به بیماری افسردگی بعد زایمان هستند، اگر که مادر به همراه کودک آواز بخواند یا اینکه وقتی کودک برای خودش در حال شعر خواندن به زبان خودش به صورت اصوات و آواهای حتی نامعلوم است، مادر هم با گذاشتن موسیقی بی کلام با کودک همخوانی کند. این روش به اصطلاح “صمیمیت بین مادر و کودک” و درمان افسردگی هم مادر و کودک بسیار موثر باشد. با توجه به مقاله دیگری که خانم دکتر ندا فرزانه متخصص روانپزشکی در سایتشان با عنوان “جدیدترین داروی درمان افسردگی بعد از زایمان” دارند، مشخص شده است که احتمال افسرده شدن نوزادی که از مادر مبتلا به بیماری افسردگی دوران حاملگی متولد می شود، بالاتر از بقیه نوزادان است. بنابراین، در این مادران به کار بستن این نکات درمانی زیر نظر روانپزشکشان می تواند کمک کننده باشد. بنابراین، استفاده از این راهکار ساده می تواند وابستگی اجتماعی یا رفتار های اجتماعی بودن کودک را در آینده بهبود ببخشد.

توصیه نهایی این مقاله

دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی اعصاب و روان مجددا در پایان مقاله تاکید دارد که تمامی این اقدامها باید فقط زیر نظر روانپزشک فرد و با همکاری تیم سلامت روانی فرد اعم از روانپزشک و روانشناس انجام شود، وگرنه تاثیر بالعکس در درمان فرد دارد. مثلا اگر فردی فقط با خواندن چند مقاله که در آنها گفته شده که موزیک درمانی در درمان بیماری های روحی و روانی موثر است، به طور خودسرانه داروهایش را بدون مشورت با روانپزشکش قطع کند، نه تنها که بهبودی حاصل نمی شود بلکه عواقبی نیز بر روی کیفیت زندگی و سلامت فرد خواهد داشت.