بهترین درمان های بالینی نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل، انواع درمان های روانپزشکی و روانشناختی هستند. دکتر ندا فرزانه بورد تخصص روانپزشکی ذکر می کند که همان طوری که در قسمت اول این مقاله در زمینه نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی با عنوان مقاله “مهمترین نکات نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی ” ذکر شد، این بیماری از مهمترین اعتیادهای قرن ۲۱ ام هست که مهمترین و کلیدی ترین علامت آن به صورت ترس و یا اضطراب شدید و دائمی به دلیل نداشتن تلفن همراه در کنار خود به صورت مستمر و مداوم است. در ادامه مطلب سعی میکنم که برای خوانندگان محترم سایتم جدیدترین و مهمترین نکات کاربردی در زمینه “تشخیص” و “درمان” نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی را براساس پژوهش های معتبر علمی انجام شده در این زمینه برای مطالعه قرار بدهم.

آیا چک کردن مداوم تلفن همراه میتواند زنگ خطری برای این نوع فوبیا یا رفتار اعتیاد گونه مصرف موبایل باشد یا خیر؟

سوال مطرح شده در بالا یک سوال مهمی است که خیلی از افراد در مطب، ویزیت غیرحضوری، واتساپ و اینستاگرام در زمینه استفاده اعتیاد گونه از موبایل مطرح می کنند. دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان ذکر می کند که بیماری نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی میتواند تاثیرهای مخرب خیلی زیادی بر روی سلامت جسمانی و روحی روانی افراد داشته و موجب تاثیرهای منفی بر روی کاهش تعاملات اجتماعی و روابط بین فردی افراد داشته باشد.یکی از مهمترین نکات در زمینه پیشگیری از بیماری بی موبایل هراسی طبق مقاله های معتبر علمی به این می توان اشاره کرد که هنوز مفهوم نوموفوبیا مفهومی خیلی تازه هست و اطلاع رسانی به تمام گروه های سنی در زمینه علایم، علل، عوارض جسمی و روانی بیماری بی موبایل هراسی امری بسیاری حیاتی و مهم است و نیاز هست که همه مردم در مورد این بیماری اطلاع کافی و علمی داشته باشند تا از ایجاد این بیماری پیشگیری شده و یا اگر که فردی به این بیماری مبتلا شود، درمان های لازم در مورد بی موبایل هراسی نیز انجام بشود.

تاثیرات منفی جدی بی موبایل هراسی چیست؟

طبق بعضی از مطالعه های علمی انجام شده در مورد موبایل و تلفن همراه مشخص شده است که در بعضی از مواردافزایش استفاده از تلفن همراه با کاهش عزت نفس و توانایی مقابله با استرس و اضطراب مرتبط است. از سایر ویژگی های بالینی نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی می توان به کاهش قابل توجه تعداد تعاملات چهره به چهره با انسان ها نام برد  که به صورت ترجیح فزاینده ارتباط از طریق رابط های تکنولوژیکی و با وسیله ای الکترونیک جایگزین شده است. طبق بعضی دیگر از بررسی ها مشخص شده است که از دیگر نشانه های مخفی نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی در دسترس نگهداشتن دستگاه موبایل به هنگام خواب و خاموش نکردن آن حتی در زمان خواب و نگاه مکرر به صفحه تلفن همراه برای جلوگیری از از دست دادن پیام ها و تماس تلفنی و نوتیفیکیشن هستند. نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی همچنین ممکن است منجر به مشکلات جسمی بخصوص مشکلات اسکلتی-عضلانی همچون درد آرنج، دست و گردن به دلیل استفاده مکرر از موبایل در وضعیتهای ثابت نشستن یا در دست نگه داشتن موبایل به صورت طولانی مدت نیز شود. واکنش های غیرمنطقی و واکنش های افراطی به دلیل اضطراب و استرس ممکن است در مکان های عمومی که استفاده از تلفن همراه در آن ها محدودیت دارد همچون فرودگاه ها، موسسات دانشگاهی، بیمارستان ها، و کار تجربه شود. از جنبه دیگر، استفاده بیش از حد از تلفن همراه برای انجام تمامی و یا اکثر فعالیت های روزمره همچون خرید لوازم می تواند باعث ایجاد مشکلات متعدد جسمی و یا روحی روانی نیز شود. در بعضی از موارد نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی، علائم پریشانی و افسردگی در بعضی از موارد زمانی رخ می دهند که فرد هیچ تماسی و یا پیامکی از طریق تلفن همراه دریافت نمی کند. از شایعترین علائم وابستگی به تلفن همراه می توانند شامل احساس اضطرار برای خوابیدن با تلفن همراه باشد. در بسیاری از افراد با نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی، توانایی ارتباط از طریق تلفن همراه به فرد می تواند احساس امنیت و آرامش بدهد. نوموفوبیا ممکن است به عنوان همزمان با سایر اختلالات روانی نیز همراه باشد. در بعضی از افراد دارای اختلال نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی احتمال عصبی شدن، اضطراب، ناراحتی، عرق کردن و لرزش به هنگام جدا شدن از دستگاه های دیجیتال و موبایل، با عدم امکان استفاده از موبایل به دلیل کم بودن شارژ باتری ، آنتن نداشتن تلفن همراه، مشکل در اتصال به اینترنت و غیره تجربه می کنند. بعضی از افراد با Nomophobia یا بی موبایل هراسی اغلب اصرار دارند همیشه موبایل خود را در دست خود نگه دارند و حتما برای برداشتن تلفن همراه خود اگر در خانه یا محلی جا گذاشته باشند، به همان محل باز می گردند چون نمیتوانند بدون موبایل بودن را به اصطلاح تحمل کنند.

این گونه رفتارهای جبرانی یا به اصطلاح “رفتار های نوموفوبیک” ممکن است علایم اضطراب اجتماعی و وابسته بودن به استفاده از وسایل ارتباطی دیجیتال و فضای مجازی را به عنوان روشی برای کاهش استرس تولید شده توسط اضطراب اجتماعی و فوبیای اجتماعی تقویت نماید. در زمینه ارتباط بین نوموفوبیا و بیماری هراس یا بیماری پانیک دکتر فرزانه روانپزشک خانم بیان می کند که در بعضی از بررسی های علمی انجام شده در افراد با اختلال افراد دارای اختلالات پانیک نیز مشخص شده است که بعضی از افراد با بیماری پانیک نیز ممکن است رفتار نوموفوبیک نشان دهند. بااین حال، در بسیاری از افراد با Nomophobia یا بی موبایل هراسی در مواقعی که فرد تماس های موبایل کمی داشته یا هیچ تماسی از بقیه افراد ندارند (به اصطلاح تماس و پیام ورودی کم)، می تواند احساس طرد شدن، تنها بودن و تنهایی، ناامنی، و عزت نفس کم را گزارش کنند. بعضی از افراد دارای احتلال پانیک احتمالا در استفاده از تلفن همراه خود علایم اضطراب و افسردگی قابل توجه ای را نیز تجربه کنند. طبق بعضی از تحقیق های علمی انجام شده مشخص شده است که بعضی از افراد دارای اختلال پانیک به طور معنی داری احتمال دارد که تماس صوتی و یا تلفنی در موارد تشدید بیماری شان برقرار کنند.همچنین در تعدادی از مقاله های مرتبط با عوارض اجتماعی نشان داده شده که اختلال نوموفوبیا در بسیاری از موارد،احتمال استفاده مشکل ساز از تلفن همراه را افزایش می دهد. به ط.ر مثال، استفاده وابسته گونه از موبایل به نحوی است که فرد هرگز دستگاه موبایل خود را حتی در زمان رانندگی کردن نیز خاموش نمی کنند، استفاده از موبایل در محیط هایی که کاربرد تلفن همراه در آن ها ممنوع است چون این مسئله بارها ثابت شده است که استفاده از موبایل در حین رانندگی یا رد شدن از خیابان احتمال حوادث را افزایش می دهد.

آیا بی موبایل هراسی یا نوموفوبیا علایم جسمی هم دارد؟

از مهمترین نشانه های جسمی با نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی شامل موارد زیر است:

اضطراب، تغییرات در ریتم تنفس، لرز، تعریق بدن، بی قراری، و افزایش ضربان قلب

آیا بی موبایل هراسی یا نوموفوبیا علایم روانی هم دارد؟

از مهمترین نشانه های روانی نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افسردگی، پانیک، ترس از دست دادن، وابستگی افراط گونه به موبایل، احساس طرد شدگی، عزت نفس پایین و احساس تنها بودن و تنهایی.

• چگونه می توان بیماری نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی را تشخیص داد؟

دکتر ندا فرزانه روانپزشک غرب تهران ذکر می کند که بر اساس بررسی های متعدد علمی در زمینه این بیماری یکسری پرسشنامه های تایید شده هم برای تشخیص دقیق و نیز شدت این اختلال وجود دارد که در ایران هم خوشبختانه از این گونه پرسشنامه ها در دسترس هستند. قدم اول و اصلی برای تشخیص نوموفوبیا این است که بعد از اینکه فرد توسط روانپزشک مورد مصاحبه و ویزیت روانپزشکی حضوری و یا غیر حضوری قرار گرفت، در صورت صلاحدید تیم سلامت روانی استفاده از این پرسشنامه ها می تواند به عنوان روند تکمیلی تشخیصی نیز لحاظ شود تا ضمن اینکه تشخیص قطعی داده شود، فرد مبتلا نیز به نحوی صحیح مورد درمان قرار بگیرد. اگرچه نوموفوبیا یک مفهوم نسبتا جدید است، مقیاس های سایکومتریک یا روان سنجی اعتبارسنجی شده ای برای کمک به تشخیص این بیماری نیز وجود دارند، که یکی از این مقیاس ها «پرسشنامه وابستگی به تلفن همراه/آزمون وابستگی به تلفن همراه (QDMP/TMPD)» است.

• راهکار های ساده پیشگیری از بیماری نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی کدامند؟

• طبق بررسی های جدید علمی انجام شده مشخص شده است که یکی دیگر از مهمترین اقدام هایی که برای پیشگیری کردن از بیماری نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی انجام داد این هست که کارهایی را که میتوانیم بدون تلفن همراه هم انجام بدیم را حتماً لحاظ کنیم. مثال هایی از راهکارهای عملی بیماری نوموفوبیا این است که حتماً لازم نیست که کتاب های دیجیتال را در گوشی موبایل بخوانیم و یا کتاب های صوتی را از طریق موبایل گوش بدهیم. دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روانکاو بیان می کند که در زمان پاندمی کرونا طبق بررسی های علمی، شیوع بیماری نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی  در تمام گروه های سنی بیشتر شد چون به علت قرنطینه و عدم امکان حضور در مدرسه و یا دانشگاه افراد مجبور بودند که از راه دور تحصیل کنند و از موبایل و یا لب تاب و کامپیوتر به طور مداوم استفاده کنند. یکی از شکایت های شایع والدین که در زمان ویزیت حضوری و یا آنلاین از استفاده افراطی کودکان خود بیان می کردند این بود که:
• “ هر وقت به بچه مون میگیم که چقدر موبایل تو دستت گرفتی، به ما میگه که خوب دارم از تو گوشیم درس میخونم یا سوال های درسی مون تو گروه های مجازی تلگرام و واتساپ قرار داده شده که مجبورم از موبایلم استفاده کنم و مواردی مشابه“.

از مهمترین درمان های نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی کدامند؟

به طور کلی درمان هایی که برای اختلال نوموفوبیا در نظر گرفته شده، درمان های جدیدی هستند که براساس نظریه های افراد مطرح و حرفه ای در زمینه درمان نوموفوبیا به اصطلاح می توان گفت که همچنان علم روانپزشکی درابتدای راه درمان این بیماری مهم است. تا به امروز، از مهمترین درمان های این بیماری را می توان درمان های روانپزشکی و درمان های روانشناختی و روان درمانی نام برد.دکتر ندا فرزانه روانپزشک بیان می کند که خواندن این مقاله اصلا به این معنی نیست که:

وقتی فرد مبتلا به بیماری بیماری نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی این مقاله را بخواند، به صورت خود تشخیصی تصور کند که :

“پس من نوموفوبیا دارم و دیگه نیاز نیست که توسط روانپزشک و یا تیم سلامت روانی ویزیت و بررسی بشم و خودم دیگه میتونم برم از اینترنت مقاله بخونم و بگردم دارو پیدا کنم واستفاده کنم.”

نکته مهم در زمینه درمان این بیماری فراگیر قرن حاضر این است که خود درمانی اصلاً جواب گو نخواهد بود چون ماهیت این بیماری به قدری جدی هست که باید توسط روانپزشک و روان درمانگر درمان بشود.

دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی اعصاب و روان بیان می کند که طبق جدیدترین مقاله های مرتبط با بی موبایل هراسی می توان به درمان شناختی-رفتاری اشاره کرد. به نحوی، این درمان یکی از مهمترین درمان های اختلال نشانه های با نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی است که به طور کلی به نظر با تقویت رفتارهای خودمختار مستقل از تاثیرات تکنولوژی می تواند در بسیاری از موارد کارآمد باشد. با این حال، چون بیماری بی موبایل هراسی، نوعی اختلال نسبتا جدید و با علایم و نشانه های متعددی است، هنوز مطالعات علمی به میزان کافی بر روی تاثیر این بیماری وجود ندارد. یک درمان دیگر برای اختلال Nomophobia یا بی موبایل هراسی «رویکرد واقعیت» یا واقعیت درمانی است که به طور کلی هدف این درمان این است که بیمار روی رفتارهایی غیر از تلفن همراه در زندگی خود تمرکز کند. در موارد شدید یا خیلی شدید بیماری نوموفوبیا یا بی موبایل هراسی، در صورت صلاحدید روانپزشک متخصص می توان به استفاده از داروهای روانپزشکی در موارد لزوم نام برد.

راهکارهای ساده در زمینه درمان نوموفوبیا کدامند؟

دکتر ندا فرزانه بورد تخصصی اعصاب و روان بیان می کند که طبق مقاله های علمی جدید توصیه بعدی در زمینه درمان بیماری نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی این است که:

• کارهای روزمره خود را بر اساس استفاده مداوم از تلفن همراه پایه‌ریزی نکنید. مهمترین علت این است که اگر زمانی تلفن همراه شما در دسترس نبود و یا به هر علت نتوانستید از آن استفاده کنید، علائم مطرح شده در بالا ایجاد نشود.
• نکته مهم دیگر این است که مهم ترین مسئله برای پیشگیری از بیماری نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی اطلاع ‌رسانی درست و صحیح هست.

سخن پایانی نویسنده مقاله:

دکتر ندا فرزانه ذکر می کند که البته مطالعه های چند محوری برای درک بهتر این اختلال نیز همچنان مورد نیاز هستند تا بتوان درمان های تکمیلی مفیدی به مرور در زمینه درمان موثر این بیماری به دست بیاید تا بتواند علایم جسمی و یا روانی نوموفوبیا Nomophobia یا بی موبایل هراسی را درمان کند.

: References

https://en.wikipedia.org/wiki/Nomophobia

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7660011

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/223008