مقدمه
دکتر ندا فرزانه روانپزشک ذکر می کند که اضطراب و پانیک دو اصطلاحی هستند که بسیاری از افراد آن‌ها را به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنند، اما در واقع دو تجربه‌ی کاملاً متفاوت هستند. تقریباً همه‌ی افرادی که برای تپش قلب، احساس خفگی، دل‌آشوبی یا نگرانی‌های مداوم به پزشک مراجعه می‌کنند، این سؤال را می‌پرسند:
«من اضطراب دارم یا حمله پانیک؟ فرقشون چیه؟»
این سؤال آن قدر پرتکرار است که به یکی از ضروری ترین موضوعات در روانپزشکی تبدیل شده است. تشخیص صحیح اضطراب و پانیک نه تنها باعث انتخاب درمان مناسب تر می‌شود، بلکه از نگرانی‌های بیهوده و ترس‌های شدید بیمار نیز جلوگیری می‌کند.
بسیاری از بیماران ماه‌ها درگیر علائمی هستند که نمی‌دانند مربوط به اضطراب مزمن است یا یک حمله پانیک ناگهانی؛ در نتیجه دیرتر درمان می‌شوند و کیفیت زندگی‌شان کاهش پیدا می‌کند.
از طرفی، آمار جهانی نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ درصد جمعیت، اضطراب قابل‌توجه را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند و حدود ۲ تا ۳ درصد افراد حملات پانیک واقعی دارند. این اعداد نشان می‌دهند که اضطراب و پانیک دو پدیده شایع اما متفاوت‌اند و آگاهی درست درباره آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در کاهش استرس روزمره و بهبود سلامت روان داشته باشد.
دکتر ندا فرزانه روانپزشک با توجه به شیوع هم اضطراب و هم حمله پانیک در ایران در این مقاله، ذکر می کند که با زبانی کاملاً علمی اما ساده و قابل‌فهم، بر اساس جدیدترین مقاله های علمی و سایت های معتبر علمی، تفاوت‌های دقیق اضطراب و پانیک، نحوه‌ی تشخیص، علائم، انواع درمان‌های غیردارویی و دارویی و همچنین زمان مناسب مراجعه به روانپزشک را قدم‌به‌قدم توضیح خواهد داد.
اختلالات اضطرابی شایعترین مشکل سلامت روان در جهان هستند و هر ساله حدود ۳۰٪ از جمعیت بزرگسال حداقل یک دوره اضطراب قابل توجه را تجربه می‌کنند. در مقابل، حملات پانیک در حدود ۲ تا ۳ درصد افراد در طول زندگی رخ می‌دهد و حدود یک‌سوم مردم ممکن است حداقل یک‌بار تجربه پانیک گذرا داشته باشند. پژوهش‌های معتبر موسسه National Institute of Mental Health (NIMH) نیز نشان می‌دهد که بسیاری از بیماران، تفاوت بین اضطراب مزمن و حمله پانیک را نمی‌دانند و همین موضوع باعث می‌شود دیرتر به روانپزشک مراجعه کنند. آگاهی از تفاوت این دو اختلال، می‌تواند به درمان سریعتر، انتخاب روش درست درمانی و جلوگیری از بدتر شدن علائم کمک کند.
🌟 اضطراب چیست؟ (Anxiety)
اضطراب یک واکنش طبیعی و گاهی مفید بدن در برابر شرایط نامطمئن، استرس‌زا یا تهدیدکننده است. همه‌ی انسان‌ها در برخی موقعیت‌ها اضطراب را تجربه می‌کنند؛ اما اضطراب زمانی به یک “اختلال” تبدیل می‌شود که شدت آن بیش از حد باشد، مدت طولانی ادامه پیدا کند، یا باعث اختلال در عملکرد روزمره شود.
اضطراب معمولا از تعامل چند عامل ایجاد می‌شود:
🔹۱) عوامل ژنتیکی:
برخی افراد به‌طور ذاتی حساس‌ترند و سیستم عصبی واکنش‌پذیرتری دارند. این عوامل ژنتیکی می‌توانند احتمال تجربه اضطراب مزمن را افزایش دهند.
🔹۲) عوامل محیطی و استرس‌های زندگی:
تجربه‌های سخت مثل فشار کاری، مشکلات خانوادگی، تغییرات مهم زندگی یا تجربه‌های آسیب‌زا می‌توانند سیستم اضطرابی مغز را فعال و بیش‌فعال کنند.
🔹۳) سبک زندگی، خواب و تغذیه:
کم‌خوابی، مصرف قهوه زیاد، بی‌نظمی روزمره و تغذیه نامناسب می‌توانند شدت اضطراب را چندین برابر کنند.
🌟انواع اضطراب های رایج کدامند؟
اضطراب فقط یک نوع نیست. چند نوع شایع دارد که تشخیص آن‌ها در درمان بسیار مهم است:
✔۱)احتلال اضطراب فراگیر منتشر (GAD) Generalized Anxiety Disorder
معمولا شایعترین نوع اضطراب است و فرد تقریباً همیشه در حالت نگرانی قرار دارد؛ حتی بدون دلیل واضح.
افراد معمولا در این نوع بیماری اضطرابی می‌گویند: «یه چیزی ذهنم رو درگیر می‌کنه، اما نمی‌دونم چیه.»
✔۲) اضطراب اجتماعی Social Anxiety Disorder
معمولا به صورت اضطراب هنگام صحبت کردن، حضور در جمع، اجرای کاری مقابل دیگران یا حتی تماس چشمی رخ می دهد.
✔۳) اضطراب سلامتی:
شایع ترین علامت به صورت تمرکز شدید و مداوم روی بیماری‌های جسمی و ترس از اینکه مشکلی جدی در بدن می باشد.
✔۴) فوبیاها:
انواع بسیار مختلف و متنوعی دارد به صورت کلی ترس شدید از یک موقعیت یا شیء مثل آسانسور، پرواز، حیوانات یا ارتفاع.
🌟شایعترین علائم اضطراب کدامند؟
یه صورت بسیار کلی و به زبان ساده می توان گفت که اضطراب معمولاً به آرامی شروع می‌شود و شدت آن به تدریج بالا می‌رود. شایع ترین علائم آن شامل:
🔸شایعتزین علائم ذهنی اضطراب شامل:
- نگرانی مداوم
- پیش‌بینی‌های منفی
- بی‌قراری
- مشکل تمرکز
- وسواس فکری ملایم یا شدی
🔸شایعترین علائم جسمی اضطراب شامل:
- دل‌شوره
- تپش قلب خفیف یا متوسط
- مشکلات گوارشی
- سردرد
- احساس خستگی
- تنش عضلانی
🔸 شایعترین علائم رفتاری اضطراب شامل:
- اجتناب از موقعیت‌های استرس زا
- بی‌خوابی
- کاهش کارایی
- تحریک‌پذیری
- برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد راهکارهای غیردارویی اضطراب می توانید به مقاله دیگر خانم دکتر ندا فرزانه با عنوان “آموزش مهارت های مقابله با استرس” با کلیک روی اینجا مراجعه نمایید.
�پانیک چیست؟ (Panic Attack)
حمله پانیک یه زبان بسیار ساده و خلاصه به صورت یک حمله ناگهانیِ ترس شدید است که معمولا بدون هشدار قبلی و بدون دلیل مشخص در فرد ظاهر می‌شود.
در حمله پانیک، بدن در عرض چند ثانیه وارد حالتی می‌شود که انگار خطر مرگ، سقوط یا حمله‌ای واقعی در فرد حال وقوع است؛ در حالی که در واقعیت هیچ تهدیدی وجود ندارد.
به همین دلیل بیشتر افراد هنگام اولین حمله پانیک فکر می‌کنند:
«الان سکته می‌کنم.» یا «دارم می‌میرم.»
حمله پانیک معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد، اما شدت آن به قدری زیاد است که فرد احساس می‌کند ساعت‌ها درگیر حمله پانیک بوده است.
🌟چرا حمله پانیک اتفاق می‌افتد؟
به صورت بسیار خلاصه می توان گفت که حمله پانیک نتیجه‌ی یک واکنش شدیدِ سیستم عصبی سمپاتیک است؛ در این موارد، بخشی از سیستم عصبی که به‌طور طبیعی در شرایط خطر فعال می‌شود، در حمله پانیک، به اشتباه فعال می‌شود — حتی وقتی هیچ خطری نیز وجود ندارد.
به صورت بسیار خلاصه، سه علت اصلی در ایجاد پانیک نقش دارند که شامل موارد زیر هستند:
🔹 ۱) زمینه ژنتیکی:
برخی افراد به‌طور ژنتیکی مستعد حمله پانیک هستند و سیستم هشدار بدن آن‌ها حساس‌تر عمل می‌کند.
🔹 ۲) استرس‌های شدید یا طولانی‌مدت:
به طور مثال می توان به این موارد اشاره کرد: خستگی زیاد، کم‌خوابی، مشکلات کاری، جدایی، بیماری یکی از عزیزان. معولا در صورت وجود عوامل ژنتیکی زمینه ای این عوامل می‌توانند سیستم بدن را به مرحله‌ای برسانند که با کوچک‌ترین تغییر، حمله پانیک شروع شود.
🔹 ۳) اضطراب درمان‌نشده:
وقتی فرد مدت‌ها اضطراب شدید داشته باشد، در نهایت ممکن است اولین حمله پانیک را تجربه کند.
🌟 علائم اولیه حمله پانیک معمولا کدامند؟
حمله پانیک معمولاً ناگهانی و بسیار شدید شروع می‌شود. علائم آن ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:
🔥 علائم جسمی احتمالی خیلی شدید در حمله پانیک یه صورت های:
- تپش قلب شدید
- لرز یا گرگرفتگی
- احساس خفگی یا تنگی نفس
- سنگینی قفسه سینه
- سرگیجه یا احساس بی‌هوشی
- تهوع
- خشک شدن دهان
- گزگز دست‌ها و پاها
- لرزش بدن
🔥 علائم ذهنی و هیجانی احتمالی خیلی شدید در حمله پانیک یه صورت های:
- احساس مرگ
- احساس جدا شدن از بدن (depersonalization)
- ترس از دیوانه شدن
- ترس از از دست دادن کنترل
معمولا این شدت علائم باعث می‌شود بسیاری از افراد برای اولین حمله پانیک به اورژانس مراجعه کنند.پس از بررسی و نرمال بودن آزمایش‌ها، متوجه می‌شوند قلب کاملاً سالم است و مشکل پانیک بوده نه سکته.
🌟 حمله پانیک چه تفاوتی با حمله اضطرابی دارد؟
یه طور معمول، هر دو ممکن است تپش قلب داشته باشند، اما:
- در اضطراب ، معمولا شروع آرام و شدت متوسط است.
- در پانیک ، شروع انفجاری و شدت بسیار زیاد است.
- در اضطراب ، معمولا فرد می‌داند از چه چیز نگران است
- در پانیک ، شروع بدون دلیل خاص، ناگهانی
- در اضطراب → بیشتر ذهن درگیر است
- در پانیک → بدن به شدت درگیر می‌شود
- در اضطراب → علائم قابل‌تحمل هستند
- در پانیک → فرد احساس “مرگ قریب‌الوقوع” دارد
� تفاوت‌های اصلی اضطراب و پانیک از دید روانپزشکی کدامند؟
اگرچه اضطراب و پانیک هر دو شامل علائم جسمی و ذهنی هستند، اما از نظر شدت، سرعت، علت، مدت زمان و تأثیر بر عملکرد روزمره تفاوت‌های بنیادی با هم دارند. در ادامه، تفاوت‌ها را مرحله‌به‌مرحله و کاملاً روشن توضیح می‌دهیم تا بیمار بتواندبه طور تقریبی تا زمانیکه به روانپرشک مراجعه کند بتواند تا حدی تشخیص دهد کدامیک را تجربه می‌کند.
🔵۱) سرعت شروع علائم:
✔ سرعت شروع علائم در اضطراب معمولا:
- به‌تدریج شروع می‌شود.
- ممکن است فرد ساعت‌ها یا حتی روزها احساس نگرانی، بی‌قراری یا دل‌شوره داشته باشد.
✔ سرعت شروع علائم در پانیک معمولا :
- حمله‌ای و ناگهانی آغاز می‌شود.
- فرد می‌گوید: «یه‌هو انگار برق‌گرفت!» یا «در عرض چند ثانیه همه‌چی شروع شد.»
🔵۲) شدت علائم
✔ شدت علائم در اضطراب معمولا:
شدت علائم معمولاً ملایم تا متوسط است.
فرد می‌تواند کارهای روزمره‌اش را انجام دهد، هرچند گاهی به سختی امور روزمره را می تواند انجام بدهد.
✔ ✔ شدت علائم در اضطراب معمولا:
شدت علائم معمولا شدید بوده و اغلب فرد ذکر می کند که غیرقابل‌تحمل است.
فرد احساس خطر مرگ، سکته یا خفگی می‌کند و معمولاً نمی‌تواند سرپا بماند.
🔵۳) مدت زمان:
مدت زمان اضطراب معمولا:
- ممکن است ساعت‌ها یا روزها طول بکشد.
- حالت اضطرابی مزمن و ماندگار می تواند باشد.
مدت زمان حمله پانیک معمولا:
- حمله پانیک معمولا بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
- شدت آن به‌قدری زیاد است که ذهن آن را بسیار طولانی‌تر احساس می‌کند.
🔵۴) وجود یا عدم وجود دلیل مشخص:
✔ در اضطراب معمولاً فرد دلیل نگرانی اش را می‌داند:
اغلب شامل کار، خانواده، روابط، سلامت، آینده و…است.
✔حمله پانیک در بسیاری از موارد بدون دلیل واضح اتفاق می‌افتد. حتی ممکن است فرد در آرام‌ترین حالت—مثلاً هنگام خواب—ناگهان دچار پانیک شود.
🔵۵) تفاوت در علائم جسمی و ذهنی:
✔در اضطراب بیشتر ذهن فرد درگیر است به صورت :
- نگرانی
- افکار منفی
- مشغله ذهنی
- بی‌قراری
- مشکل تمرکز
علائم جسمی در اضطراب معمولا خفیف‌تر از حمله پانیک هستند.
✔در حمله پانیک، بدن فرد بیشتر درگیر است به صورت:
- تپش قلب شدید
- تنگی نفس
- بی‌حسی یا گزگز
- لرزش
- عرق سرد
- احساس مر
🔵 ۶) واکنش سیستم سمپاتیک (Sympathetic System):
✔ در اضطراب، فعال شدن خفیف سیستم سمپاتیک اتفاق می افتد. معمولا بدن در حالت “هشدار” خفیف است.
✔ در حمله پانیک، فعال شدن انفجاری و ناگهانی سیستم سمپاتیک رخ می دهد و بدن وارد حالت “فرار یا مبارزه” کامل می‌شود (Fight or Flight).
🔵 تأثیر بر زندگی روزمره:
✔ اضطراب:
- فرد معمولاً می‌تواند کارهایش را انجام دهد
- اما عملکرد او معمولا پایین‌تر می‌آید
- تمرکز فرد در زمان انجام امور سخت می‌شود
✔ حمله پانیک:
- فرد معمولاً نمی‌تواند کاری را که در حال انجام بود را ادامه دهد
- ممکن است وسط جلسه، خیابان، رانندگی یا مهمانی مجبور به توقف آن کار شود
- احساس می‌کند باید فوراً از محیط خارج شود یا کمک بگیرد
🔵۸) تجربه ذهنی بیمار:
✔ اضطراب:
معمولا این موارد در ذهن فرد با اضطراب شایع است: «خیلی نگرانم… نمیتونم ذهنم رو آروم کنم.»
✔ حمله پانیک:
معمولا این موارد در ذهن فرد با حمله پانیک شایع است: «الان می‌میرم… یه مشکلی جدی پیش اومده.»
🔵 ۹) احتمال مراجعه به اورژانس:
در اضطراب معمولا احتمال مراجعه به اورژانس کم است مگر در موارد اضطراب شدید.
✔ در حمله پانیک معمولا احتمال مراجعه به اورژانس بسیار زیاد است — چون معمولا علائم آن شبیه سکته قلبی است.
⭐ جمع‌بندی کوتاه تفاوت‌ها (خیلی کلیدی):
دکتر ندا فرزانه روانپزشک در زمینه درمان استرس و اضطراب و حمله پانیک موارد زیر را تاکید می کند:
- اضطراب یه صورت شروع آهسته، شدت کم تا متوسط، درگیری ذهن بیشتر است
- پانیک به صورت شروع ناگهانی، شدت خیلی زیاد، علایم بدن بیشتر است
�آیا اضطراب می‌تواند باعث حمله پانیک شود؟
بله — اضطراب درمان‌نشده یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند در برخی افراد به حملات پانیک منجر شود اما این اتفاق همیشه نمی‌افتد و معمولا به سه عامل مهم بستگی دارد:
🔹۱) حساسیت بالاتر سیستم اعصاب مرکزی:
افرادی که سیستم عصبی آن‌ها واکنش‌پذیرتر است یا سابقه خانوادگی اضطراب و پانیک دارند، بیشتر مستعد ایجاد حمله پانیک هستند. معمولا در این افراد اضطرابِ طولانی‌مدت ممکن است سیستم سمپاتیک بدن را آن‌قدر فعال نگه دارد که با کوچک‌ترین محرک، حمله پانیک شروع شود.
🔹۲) شدت و مدت اضطراب مزمن:
وقتی فرد هفته‌ها یا ماه‌ها درگیر نگرانی، دل‌شوره، تپش قلب خفیف یا بی‌قراری باشد،بدن فرد معمولا در حالت “هشدار دائمی” قرار می‌گیرد. ممولا در این حالت، یک محرک کوچک مثل موارد زیر می‌تواند مثل جرقه‌ای باعث حمله پانیک شود. این محرکها شامل:
- کم‌خوابی
- کافئین زیاد
- افکار منفی
- موقعیت استرس‌زا
🔹۳) ترس از علائم اضطرابی:
این عامل بسیار کلیدی است. وقتی فرد از علائم خودش می‌ترسد (مثلاً: «اگه قلبم وایسه؟» یا «اگر کنترلم رو از دست بدم؟»)
این ترس باعث می‌شود بدن بیشتر آدرنالین آزاد کند و علائم در او در نتیجه شدیدتر می شوند که در نهایت می تواند به حمله پانیک منجر شود. این حالت به صورت:
“Fear of fear” یا «ترس از ترس» نامیده می شود که یکی از اصلی‌ترین علت‌های تبدیل اضطراب به حمله پانیک است.
🌟چرا تشخیص درست اضطراب از حمله پانیک اهمیت دارد؟
تشخیص صحیح از چند جهت بسیار مهم است:
🔸۱) چون معمولا مسیر درمان متفاوت است. درمان اضطراب مزمن با درمان حمله پانیک تفاوت‌های مهمی دارد:
- در اضطراب ، معمولا درمان تدریجی، مدت طولانی‌تر و بر پایه کنترل افکار می باشد
- در پانیک ، معمولا درمان نیازمند توقف چرخه‌ی «ترس از ترس» و کنترل سیستم عصبی سمپاتیک است
🔸۲) انتخاب داروها متفاوت است. درمان دارویی حمله پانیک نیاز به مانیتور کردن سریعتر با فواصل کمتر در اوایل درمان دارد.
بعضی داروها که برای اضطراب مناسب‌اند، برای پانیک ممکن است مؤثر نباشند یا دیرتر اثر کنند.
🔸۳) تاخیر در درمان باعث مزمن شدن بیماری ها در بیمار می‌شود. بسیاری از بیماران سال‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که «این فقط استرسه… خودش خوب میشه.» اما وقتی درمان دیر آغاز شود، سیکل زیر اغلب رخ می دهد:
اضطراب مزمن باعث فرسودگی سیستم عصبی شده که آن نیز موجب القا و ایجاد حمله پانیک می شود که در نتیجه ترس از تکرار حمله پانیک اغلب موجب کاهش شدید کیفیت زندگی در فرد می‌شود.
🔸۴) تشخیص اشتباه باعث ترس و نگرانی بیشتری در بیمار می‌شود. بسیاری از افرادی که حمله پانیک دارند، بارها به اورژانس مراجعه می‌کنند چون فکر می‌کنند مشکل قلبی یا خطر مرگ وجود دارد. البته تشخیص درست، این چرخه‌ی ترس را متوقف می‌کند.
🌟۵) درمان مناسب باعث برگشت کامل فرد به زندگی عادی می‌شود. خبر خوب این است که با تشخیص درست همزمان با درمان صحیح تحت نظر روانپزشک، بیش از ۸۰–۹۰ درصد بیماران اضطراب و حمله پانیک بهبود بسیار چشمگیر پیدا می‌کنند.
�درمان پانیک (مرحله‌به‌مرحله) و (به طور خلاصه و کلی):
درمان حملات پانیک باید کاملاً دقیق، مرحله‌ای و اصولی باشد. مطالعه مقاله دیگری در سایت خانم دکتر ندا فرزانه با عنوان “۱۱ نکته کلیدی درمان حمله پانیک” از اینجا می تواند کمک کننده باشد. معمولا هدف درمان حمله پانیک این است که:
✔ چرخه‌ی «ترس از ترس» قطع شود
✔ بیمار کنترل جسمی و ذهنی‌اش را دوباره به دست بگیرد
✔ احتمال تکرار حملات پانیک کم شود
✔ کیفیت زندگی بیمار بهتر شود
معمولا درمان حمله پانیک دو بخش دارد:
۱) درمان‌های غیردارویی
۲) درمان دارویی (فقط با تجویز روانپزشک)
🔵۱) درمان‌های غیردارویی حملات پانیک:
گاهی این بخش پایه‌ی اصلی درمان است و در کنار دارو (در صورت نیاز) بیشترین اثر را دارد.
✔الف) CBT مخصوص حمله پانیک:
CBT (Cognitive Behavioral Therapy) معمولا بهترین درمان غیردارویی برای پانیک است. CBT می‌تواند شدت حملات پانیک را تا ۷۰–۸۰٪ کاهش دهد.
در این روش، بیمار یاد می‌گیرد:
- افکار «فاجعه‌سازی» را بشناسد
- چرخه‌ی ترس از علائم را متوقف کند
- تمرین‌های مواجهه‌ای انجام دهد
- کنترل ذهن و بدن را بازیابد
✔ب) Exposure Therapy (مواجهه‌درمانی):
به طور خلاصه و بسیار کلی به صورت مواجه شدن تدریجی و کنترل‌شده با موقعیت‌هایی که فرد از آن‌ها می‌ترسد زیر نظر روانشناس و یا روان درمانگر انجام می شود. این موقعیت ها شامل:
- رانندگی
- آسانسور
- فضای بسته
- ورزش (به‌ویژه اگر تپش قلب ایجاد کند)
این تمرین‌ها باعث می‌شود مغز به مرور یاد بگیرد که: “این حمله علامت خطر نیست — فقط یک احساس جسمی زود گذر است.”
✔پ) تکنیک‌های تنفس و آرام سازی:
حمله پانیک معمولاً با تنفس سریع (hyperventilation) بدتر می‌شود. بنابراین یادگیری تنفس صحیح می تواند باعث شود که حمله پانیک در همان لحظات اول متوقف شود.
اصلی‌ترین تکنیک تنفس و آرام سازی در حمله پانیک :
تنفس ۴–۲– به صورت:۶
- ۴ ثانیه دم
- ۲ ثانیه نگه داشتن دم
- ۶ ثانیه بازدم آرام
این تکنیک معمولا سیستم سمپاتیک را خاموش می‌کند.
✔ت) آموزش مدیریت محرکها در حمله پانیک:
کافئین، الکل، کم‌خوابی، خستگی شدید و قند خون پایین همگی می‌توانند محرک حمله پانیک باشند. بنابراین اصلاح سبک زندگی نقش مهمی در کنترل حمله پانیک دارد.
🔵
۲) درمان دارویی حملات پانیک:
درمان دارویی در دوران حمله پانیک برای بسیاری از بیماران لازم است، چون معمولا حمله پانیک شدت زیادی دارد و معمولا به طور خود بخودی و بدون دارو بهبود پیدا نمی‌کند.
نکته حیاتی در درمان دارویی حملات پانیک:
✔ مثل درمان اضطراب، داروها فقط با تجویز روانپزشک باید مصرف می‌شوند. بنابراین؛ این مقاله فقط برای اطلاع‌رسانی است نه اینکه فرد این داروها را بداند و بدون مراجعه به روانپزشک اقدام به انتخاب یا خرید دارو کند.
✔۱) داروهای SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitor)
معمولا این دسته داروها خط اول درمان حمله پانیک هستند:
- سرترالین
- اسیتالوپرام
- پاروکستین
- فلوکستین
معمولا در صورت درمان مناسب این داروها سیستم اضطرابی مغز را آرام می‌کنند و از بروز حملات جدید جلوگیری می‌کنند.
✔۲) داروهای SNRI (Serotonin–Norepinephrine Reuptake Inhibitor)
در برخی بیماران که علائم جسمی یا درد شدید دارند می توانند مناسب باشند که اصلی ترین ها شامل دو داروی زیر اند:
- ونلافاکسین
- دولوکستین
✔۳) داروهای کمکی (Adjuncts) درمان حمله پانیک:
در شرایط خاص و طبق صلاحدید روانپزشک همراه با داروی اصلی تجویز می‌شوند که اکثرا شامل موارد زیر اند:
- بتابلوکرها (برای تپش قلب)
- گاباپنتین
- بوسپیرون
- هیدروکسی‌زین
✔۴) بنزودیازپین‌ها (فقط برای کوتاه‌مدت)
مثل کلونازپام که فقط در شرایط خاص و کوتاه‌مدت تحت نظر روانپزشک برای کنترل حملات شدید استفاده می‌شوند.
مصرف طولانی باعث وابستگی و عوارض می‌شود پس بدون تجویز روانپزشک مصرف این دارو کلا و اکیداً ممنوع است.
تشخیص دقیق حمله پانیک توسط روانپزشک باعث موارد زیر می‌شود:
✔ درمان به‌موقع
✔ کاهش استرس
✔ جلوگیری از تکرار حملات پانیک
✔ بازگشت کامل به زندگی عادی
🌟جمع‌بندی نهایی:
به طور بسیار محتصر و کلی می توان گفت که اضطراب و حمله پانیک دو تجربه متفاوت‌اند، اما هر دو در اکثر موارد به درمان های ذکر شده در بالا تحت نظر روانپزشک و روانشناس درمان حمله پانیک و اضطراب قابل‌درمان هستند. معمولا شناخت تفاوت‌ها، انتخاب درمان صحیح و مراجعه به متخصص روانپزشک و روانشناس باعث می‌شود که بیش از ۹۰٪ بیماران ظرف چند هفته بهبودی قابل‌توجه پیدا کنند.
🌟چه زمانی در زمان بروز حمله پانیک باید به روانپزشک مراجعه کرد؟
اگر فرد هر یک از شرایط زیر را داشته باشد، مراجعه به روانپزشک ضروری است:
- تکرار حملات پانیک
- اختلال در کار یا تحصیل
- ترس از خروج از خانه
- بی‌خوابی شدید
- نگرانی‌های مداوم
- مصرف خودسرانه دارو
- احساس از دست دادن کنترل یا ترس از مرگ
به گفته دکتر ندا فرزانه، روانپزشک در تهران، درمان دقیق و صحیح تنها زمانی امکان‌پذیر است که تشخیص درست انجام شود و فرد تحت نظر روانپزشک مسیر درمان را طی کند. مطالعه مقاله در مورد اینکه قبل از مراجعه برای ویزیت روانپزشکی چه نکاتی باید دانست از اینجا کمک کننده است.
🌟 منابع انگلیسی معتبر:
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author
American Psychiatric Association. (2022). Practice guideline for the treatment of patients with panic disorder. APA Publishing
Anxiety and Depression Association of America. (2022). Facts & statistics: Anxiety disorders. https://adaa.org
Bandelow, B., & Michaelis, S. (2015). Epidemiology of anxiety disorders in the 21st century. Dialogues in Clinical Neuroscience, 17(3), 327–۳۳۵
Barlow, D. H. (2014). Clinical handbook of psychological disorders: A step-by-step treatment manual (5th ed.). Guilford Press
Cohen, J. S., & Barlow, D. H. (2021). Panic disorder: Clinical features, assessment, and diagnosis. UpToDate. Retrieved from https://www.uptodate.com
Craske, M. G., & Stein, M. B. (2016). Anxiety. The Lancet, 388(10063), 3048–۳۰۵۹٫ https://doi.org/10.1016/S0140-6736(16)30381-6
Craske, M. G., Stein, M. B., Eley, T. C., Milad, M. R., Holmes, A., Rapee, R. M., & Wittchen, H. U. (2017). Anxiety disorders. Nature Reviews Disease Primers, 3(1), 17024. https://doi.org/10.1038/nrdp.2017.24
Kessler, R. C., Petukhova, M., Sampson, N. A., Zaslavsky, A. M., & Wittchen, H. U. (2012). Twelve-month and lifetime prevalence of panic disorder and anxiety disorders in the WHO World Mental Health Survey. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 21(3), 169–۱۸۴
National Institute of Mental Health. (2023). Panic disorder: Overview. https://www.nimh.nih.gov
Norton, P. J., & Barrera, T. L. (2012). Is panic disorder a distinct disorder? A reevaluation using meta-analytic techniques. Behavior Therapy, 43(2), 231–۲۴۰
Roy-Byrne, P. P., Craske, M. G., & Stein, M. B. (2006). Panic disorder. The Lancet, 368(9540), 1023–۱۰۳۲٫ https://doi.org/10.1016/S0140-6736(06)69418-X
Stein, M. B., & Sareen, J. (2015). Generalised anxiety disorder. The New England Journal of Medicine, 373(21), 2059–۲۰۶۸
Wittchen, H. U., Jacobi, F., Rehm, J., et al. (2011). The size and burden of mental disorders in Europe 2010. European Neuropsychopharmacology, 21(9), 655–۶۷۹٫ https://doi.org/10.1016/j.euroneuro.2011.07.018
World Health Organization. (2019). International classification of diseases (11th ed.). https://icd.who.int
- آدرس اینستاگرام دکتر ندا فرزانه روانپزشک:drnedafarzaneh@شماره تلفن مطب برای دریافت نوبت روانپزشکی:۰۲۱-۸۸۷۹۲۴۶۶